سنجش هم‌افزايي اقتصاد دانش‌بنيان در ايران و ارائه الگويي براي تبيين كاركرد عوامل مؤثر در اقتصاد دانش‌‌بنيان با استفاده از رويكرد مارپيچ سه‌گانه

هدف: اين پژوهش، تحليل ميزان هم‌افزايي اقتصاد دانش‌بنيان در سطوح استاني و ملي و تدوين الگوي هم‌افزايي اقتصاد دانش‌‌بنيان در شركت‌هاي صنعتي ايران است. روش‌شناسي: اين پژوهش از نوع پژوهش‌هاي كاربردي علم‌سنجي است كه با استفاده از رويكرد مارپيچ سه‌گانه، نظام‌هاي نوآوري استاني و ملي ايران بر مبناي توزيع جغرافيايي، فناورانه و سازماني شركت‌هاي صنعتي اندازه‌گيري شدند. جامعه اين پژوهش تعداد 46150 شركت صنعتي است كه بر مبناي كد رده‌بندي NACE به سه دستۀ فناوري بالا، فناوري متوسطبالا و خدمات دانش‌محور تقسيم شدند. به‌منظور استخراج عوامل مؤثر در هم‌افزايي اقتصاد دانش‌بنيان، پنل دلفي دومرحله‌اي با حضور 12 صاحب‌نظر تشكيل شد و تعداد 10 مؤلفه مؤثر در اقتصاد دانش‌بنيان شامل جمعيت، نرخ رشد، نرخ اشتغال، نرخ باسوادي، نرخ مشاركت اقتصادي، ضريب نفوذ اينترنت، تعداد دانشجويان، تعداد دانشگاه، توليد علمي و ميزان صادرات شناسايي شد و با تكنيك معادلات ساختاري روابط آنها با هم‌‌افزايي اقتصاد دانش‌بنيان در قالب الگو طراحي شد. يافته‌ها: بر مبناي مدل مارپيچ سه‌گانه، مقادير (ميزان هم‌افزايي اقتصاد دانش‌بنيان) محاسبه‌شده ايران در سطح ملي علامت منفي دارند (005.‌0 بيت)، اين در حالي است كه ميزان هم‌افزايي اقتصاد دانش‌بنيان در 23 استان از 31 استان، به‌شدت مثبت بودند كه اين مسئله وضعيت نامطلوب اقتصاد دانش‌بنيان را خصوصاً در سطوح استاني نشان مي‌دهد. از بين عوامل مستقل در طراحي الگو، تنها دو عامل جمعيت و ميزان دانشجو بر ميزان هم‌‌افزايي اقتصاد دانش‌بنيان در شركت‌هاي صنعتي رابطه معنادار را نشان دادند. نتيجه‌گيري: يافته‌هاي حاصل از بخش مارپيچ سه‌گانه نشان داد كه تجمع ملي آشكارا بر هم‌افزايي سيستم مي‌افزايد. به‌عبارت‌ديگر، در ايران يك سيستم نوآوري ملي به‌شدت مجتمع پيش‌بيني مي‌شود. از طرفي، از ميان 10 عامل مؤثر در الگوي هم‌افزايي اقتصاد دانش‌بنيان، عامل جمعيت تأثير معنادار مثبت در ميزان هم‌افزايي اقتصاد دانش‌بنيان نشان مي‌دهد و عامل تعداد دانشجو تأثير معنادار منفي را با ميزان هم‌افزايي اقتصاد دانش‌بنيان نمايان مي‌سازد و ساير عوامل تأثير معنادار را نشان نمي‌دهد كه دلايل آن به‌تفصيل در مقاله بحث شده است.