پايش روند تغييرات كاربري اراضي و نقش آن بر سنجه‌هاي سيماي سرزمين (بررسي موردي: شمال‌شرق اهواز)

اثر فعاليت‏هاي انسان بر كاربري اراضي و سيماي سرزمين و اثرات متعاقب آن بر محيط طبيعي‎ همواره مورد توجه بوده است. بنابراين آگاهي از اين تغييرات به‌منظور برنامه‏ريزي پايدار سرزمين مهم است. در اين پژوهش به‌منظور بررسي روند تغييرات و تهيه نقشه‏هاي پوشش، از تصاوير ماهواره‏اي سنجنده TM در سال 1990، سنجنده +ETM در سال 2002، سنجنده OLI لندست 8 در سال 2013 استفاده شد. مراحل اجرايي شامل تجزيه‌وتحليل گراديان ساختار كاربري اراضي در طول هشت جهت جغرافيايي، براي سنجه‏هاي مساحت كلاس (CA)، تعداد لكه (NP)، متوسط اندازه لكه (MPS) در هفت طبقه كاربري بيشه‏زار (جنگل كم تراكم و باغ)، پهنه آبي، كشاورزي، رهاشده، مرتع، شهري و تپه ماسه‏اي است. نتايج نشان داد كه كاربري اراضي بيشه‌زار، شهري و تپه‌هاي ماسه‌اي داراي روند افزايشي درحالي‌كه كاربري اراضي باير (رهاشده) داراي روند كاهشي بوده است. نتايج حاصل از تحليل تغيير گراديان در هشت جهت جغرافيايي در منطقه نشان داد كه بيش‌ترين تغييرات در غرب و مركز منطقه بوده است. هم‌چنين تحليل بررسي نرخ تغييرات سنجه‏ها نشان داد كه در دوره زماني (2002-1990) كاربري مرتع، باير (رهاشده) و شهري، در دوره زماني(2013-2002) كاربري بيشه‏زار، كشاورزي و شهري و در دوره زماني(2013-1990) كاربري مرتع، بيشه‌زار و شهري بيش‌ترين تغييرات را داشته‏اند. بنابراين با توجه به اين‌كه بخشي از جنبه‌هاي تغيير كاربري اراضي به جنبه‌هاي انساني بستگي دارد، مي‌توان از ارتباط بين اين شاخص‌هاي كمي براي تعيين سطح پايداري و هم‌چنين روند آتي تغيير كاربري براي مشخص كردن مناطق بحراني تحت تأثير استفاده كرد. در اين رابطه سنجه‌هاي مساحت لكه، تعداد لكه و متوسط اندازه لكه نيز به‌عنوان شاخص‌هاي كليدي در بحث پايش تغييرات كاربري اراضي و تغيير چيدمان سيماي سرزمين مي‌باشند.