بررسي و مقايسه‌ سبك‌هاي فرزندپروري از ديدگاه اسلام و دانشمندان غربي

بشر امروزي با وجود انواع پيشرفت‌ها، به علت انحرافات اخلاقي و تربيتي، گرفتار بحران و نابساماني‌هايي فراوان شده است كه حاكي از به‌كار نگرفتن نظام تعليم و تربيت صحيح است. انسان استعداد رسيدن به قرب الهي را دارد و اين امر با تربيت حقيقي امكان‌پذير است. «خانواده» از عوامل مهم و بسيار مؤثر در تربيت انسان است كه هم به لحاظ زماني و هم به لحاظ كيفيت تأثير، مهم‌ترين محيط براي شكوفايي استعدادهاي مختلف فرزند است. روابط والدين با فرزندان در محيط خانواده، عنصري اساسي براي رشد و تربيت فرزندان در تمام ابعاد وجودي آنان است. در علم روان‌شناسي، فرزندپروري به شيوة غالب بر تربيت فرزند از سوي والدين تأكيد مي‌كند كه متأثر از عوامل فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي است. در كشورهاي غربي، تحقيقاتي گسترده در مورد سبك‌هاي فرزندپروري و آثار آن صورت گرفته و بر اساس آن‌ها، چهار سبك فرزندپروري مطرح شده است كه عبارت‌اند از: فرزندپروري مقتدرانه، فرزندپروري مستبدانه، فرزندپروري سهل‌گيرانه و فرزندپروري مسامحه‌كارانه. اين طبقه‌بندي، مبتني بر پاسخ‌دهي و تقاضاهاي والدين صورت گرفته است. هر يك از سبك‌هاي فرزندپروري با بروز و نگهداري رفتارها و ويژگي‌هاي فرزندان رابطه دارد؛ براي مثال «عزت‌نفس بسيار» «پيشرفت تحصيلي» و «كفايت‌هاي اجتماعي» از جملة متغيرهايي هستند كه با فرزندپروري مقتدرانه رابطه دارند. همچنين مشكلات رفتاري، افسردگي و ساير مشكلات روان‌شناختي با فرزندپروري مسامحه‌كارانه مرتبط است. در متون اسلامي نيز به‌طور جامع به شيوه‌هاي تربيت فرزند اشاره شده است. از ديدگاه دين مقدس اسلام، مسئوليت اصلي فرزندپروري به عهده پدر و مادر است و آنان بايد براي آموزش و تربيت فرزندان بهترين شيوه‌ها را به كار گيرند. با توجه به اينكه پژوهش‌هاي مربوط به فرزندپروري غالباً در كشورهاي غربي صورت گرفته و با توجه به اهميت والاي فرزندپروري و تأثيرپذيري آن از مسائل فرهنگي و اجتماعي در قرن كنوني، مقالة حاضر با هدف بررسي و مقايسة سبك‌هاي فرزندپروري از ديدگاه دانشمندان غربي و ديدگاه اسلامي به روش توصيفي- تحليلي از طريق بررسي منابع كتابخانه‌اي به انجام رسيده است. نتايج اين پژوهش نشان داد كه از ميان روش‌هاي غربي تربيت فرزند (مطابق با نظرية بامريند)، سبك فرزندپروري مقتدرانه نزديك‌ترين روش به روش تربيتي مسئولانه در اسلام است و سبك‌هاي فرزندپروري سهل‌گيرانه و مسامحه‌كارانه به‌مثابة سبك‌هاي ناسالم از نظر اسلام است. ازاين‌رو مي‌توان گفت كه سبك فرزندپروري مسئولانه، بهترين روش فرزندپروري از ديدگاه اسلامي و مشابه با سبك تربيتي مقتدرانه از ديدگاه غربي است. بااين‌وجود، كاستي‌هايي در روش تربيتي مقتدرانه وجود دارد كه در روش تربيتي مسئولانه يافت نمي‌شود، به‌طوري‌كه روش تربيتي مسئولانه در راستاي هدف نهايي تربيت انسان قرار دارد و بر مبناي توحيدمداري و ولايت‌مداري و محبت معصومان تنظيم شده است.