تأثير وقايع اقليمي ‌حدي بر فرايندهاي ژئومورفولوژيكي بادي از منظر نظريه كاتاستروفي (مطالعه موردي: جلگه غربي مكران)

نظريه كاتاستروف، روش مناسبي را براي مدل‌سازي سيستم‌هاي ديناميكي كه با تغييرات ناگهاني همراه هستند، ارائه مي‌كند. از وقايع اقليمي‌كه تأثيرات زيادي بر پوشش گياهي بيابان‌هاي ساحلي جنوب شرقي كشور بر جا گذاشت، طوفان گونو است؛ چنين بارش‌هايي با شدت كمتر در فروردين 1393 نيز در شهرستان جاسك به وقوع پيوست. اين مقاله سعي دارد ارتباط بين وقايع اقليمي‌حدي و تغييرات ناشي از آن‌ها در وضعيت خاك و پوشش گياهي منطقه سديچ - جگين به عنوان بخشي از جلگه غربي مكران را با فرايندهاي ژئومورفولوژيك بادي منطقه مطالعه كند. داده‌هاي تحقيق شامل توزيع فضائي لندفرم‌هاي ژئومورفولوژي، آمار بارندگي منطقه و امتياز عوامل سنگ‌شناسي، شكل اراضي، باد، خاك، پوشش گياهي، اشكال فرسايش بادي، رطوبت خاك، نوع و پراكنش نهشته‌هاي بادي و مديريت اراضي در هر يك از لندفرم‌ها است. از نقشه‌هاي زمين‌شناسي، توپوگرافي، تصاوير ماهواره‌اي، مدل اريفر و معادلات رابطه پوشش گياهي با بارندگي نيز به عنوان ابزار استفاده شد. با استفاده از معادلات پوشش- بارندگي، تغييرات پوشش گياهي منطقه در نتيجه وقايع اقليمي‌طوفان گونو و بارندگي‌هاي فروردين 1393، برآورد گرديد. فرسايش بادي در بازه زماني قبل و بعد از وقايع گونو و بارش‌هاي فروردين 93 نيز با استفاده از مدل اريفر و معادلات پوشش- بارندگي مورد ارزيابي قرار گرفت. ابتدا تأثير تغييرات ايجادشده در وضعيت پوشش گياهي بر عملكرد فرسايش بادي منطقه محاسبه‌شده و سپس وضعيت جديد فرسايش بادي پس از وقايع حدي اقليمي‌به كمك معادلات پوشش- بارندگي و مدل اريفر برآورد گرديد. بر طبق يافته‌ها، وقايع بارشي استثنائي هرچند باعث كاهش فاحش رسوب‌دهي بادي لندفرم‌ها در جلگه غربي مكران شده است، ليكن اين تغيير چنان بزرگ نيست كه باعث تغيير در عملكرد فرسايشي باد بر سطح جلگه شود؛ لذا از منظر فرايندهاي بادي نمي‌توان اين وقايع را در شمار وقايع كاتاستروفي طبقه‌بندي كرد.