نقش آموزش غير رسمي در افزايش آگاهي‌هاي دانش آموزان در خصوص كاهش مصرف، مصرف دوباره و بازيافت مواد زايد

سابقه و هدف: منابع طبيعي، به عنوان منابع پايه، براي اقتصاد هر كشور، نقشي زيربنايي دارد و از ابزارهاي مهم توسعۀ پايدار تلقي مي گردد. مصرف بي رويه ي منابع، باعث ورود مقدار قابل توجهي مواد زايد به محيط زيست مي شود. مطالعات نشان ميدهد كه دفع مواد زايد مديريت نشده، دليل اصلي مشكلات زيست محيطي است. يك برنامه‌ي مديريتي موثر براي كنترل مواد زايد، شامل توليد كمتر، استفاده ي دوباره و بازيافت زباله است (Rs3). در اين ميان كودكان، نقشي سازنده در خصوص مشاركت در چنين برنامه‌ي مديريتي اي دارند، زيرا آنها در آينده مسئول حفاظت از اين سياره هستند. آموزش، يك عنصر حياتي براي افزايش مشاركت كودكان در رابطه با حفاظت محيط زيست آنهاست. اين پژوهش با هدف تبيين نقش آموزش غير رســمي در افزايش آگاهي كودكان در باره توليد كمتر، اسـتفاده دوباره و بازيافت زباله انجام شد.مواد و روش‌ها: اين پژوهش از نوع كاربردي و روش انجام آن، شبه آزمايشي است و به وسيله پيش آزمون و پس آزمون اجرا و از طريق گروهاي كنترل و آزمايش انجام شده است. جامعه ي آماري، دانش آموزان دختر و پسر دو مدرسه ي ابتدايي مقطع ششم دبستان هستند. پرسش نامه ي تدوين شده، ابزاري براي اندازه گيري اطلاعات و آگاهي هاي دانش آموزان در باره نحوه ي توليد كمتر، استفاده دوباره و بازيافت زباله قبل و بعد از آموزش است. روايي پرسش نامه توسط كارشناسان و پايايي آن از طريق فرمول آلفاي كرومباخ به ميزان 8/0 تعيين شده است. به دانش آموزان، موضوعاتي در باره منابع موجود در زمين، محدوديت آن ها، نحوه ي توليد زباله ي كمتر، استفاده مجدد وبازيافت آموزش داده شد. داده هاي حاصل، توسط آزمون لون و آزمون T براي گروه‌هاي  مستقل تحليل گرديد.نتايج و بحث: نتايج حاكي از آن است كه ميانگين آگاهي دانش آموزان دختر در خصوص استفاده از مواد كمتر و توليد زايدات كمترقبل و بعد از آموزش تفاوت معـناداري وجود دارد و ميـزان آگاهي آنها از 71/1 در پيش آزمون آزمايش به 30/2 در پس آزمون آزمايش، افزايش يافته است. در مورد پسران نيز ميانگين آگاهي آنها از 2 در گروه پيش آزمون آزمايش به 88/2 در پس آزمون آزمايش افزايش يافته است. در ارتباط با آگاهي دانش آموزان در باره استفاده مجدد نيز مي توان گفت كه ميزان آگاهي دانش آموزان دختر، از 63/2 در گروه پيش آزمون به 59/3 در پس آزمون آزمايش ارتقاء يافته است (به ميزان 97/0). ميانگين آگاهي دانش آموزان پسرنيزاز 45/2 در گروه پيش آزمون آزمايش به 45/3 در گروه پس آزمون آزمايش، افزايش يافته است. نتايج در ارتباط با بازيافت مواد زائدنيز بيانگر آن است كه ميزان آگاهي دانش آموزان دختر از 52/0 در گروه پيش آزمون آزمايش به 79/0 در پس آزمون افزايش يافته است؛ و در مورددانش آموزان پسر نيزميانگين آگاهي آنها درگروه پيش آزمون آزمايش 41/0 بوده كه پس از آموزش 82/0 شده است. در مجموع ميزان آگاهي دانش آموزان دختر و پسرنسبت به 3 موضوع موردآزمايش پس از آموزش افزايش يافته است؛ ولي آگاهي پسران بيشتر از دختران ارتقاء يافته است. همچنين در ميزان آگاهي دانش آموزان دختر و پسر در باره موضوع استفاده مجدد از زباله در مقايسه با موضوعات استفاده كمتر و توليد كمتر زباله و بازيافت، افزايش بيشتري حاصل شده است.نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج حاصله، پيشنهاد مي گردد آموزشRs3 به دانش آموزان در مدارس شهرهاي مختلف ايران با در نظر گرفتن شرايط جغرافيايي صورت گيرد واطلاعات مربوط به اين راهكار مديريتي از طريق نمايش فيلم هاي مرتبط با موضوع، كارتون، پوستر، بازي هاي رقابتي و آموزش در طبيعت در اختيار دانش آموزان قرار گيرد. در واقع لازم است اين مطالب بصورت يك سرگرمي براي دانش آموزان مهيا شود تا بتواند علايق آنها را بر انگيزد.