توسعه شهري و آلودگي منابع آب زيرزميني (مطالعه موردي: دشت همدان – بهار)

سابقه و هدف:با افزايش جمعيت و افزايش روزافزون مصرف آب در بخش‌هاي شرب، صنعتي و به‌ويژه كشاورزي، فشار زيادي بر ذخاير آب زيرزميني وارد مي‌شود. در كنار اين چالش وقوع خشك‌سالي نسبتا طولاني‌مدت در نواحي خشك و نيمه‌خشك روند تغييرات كيفي و كمي آب را به مرز بحران رسانده است. در اين تحقيق قصد داريم روند تغييرات كيفي آب زيرزميني در دشت همدان‌–‌بهار را كه به‌عنوان يكي از مراكز بزرگ كشاورزي كشور محسوب مي‌شود، بررسي كنيم. مواد و روش‌ها: از تعداد 23 حلقه چاه در سطح دشت در شهريور 1394 نمونه‌برداري شد. براي اندازه‌گيري پارامترهاي مورد نظر از روش‌هاي استاندارد استفاده شد. براي برآورد ميزان تغييرات تراز آبخوان در سال‌هاي اخير از اطلاعات موجود در اداره امور آب شهرستان استفاده و گراف‌هاي مورد نياز رسم و ارزيابي شد. تمامي آنيون‌ها و كاتيون‌هاي موجود در آب به همراه فلوئور، نيترات و نيتريت سنجيده شد. نتايج و بحث: نتايج بررسي، كاهش افت تراز آب زيرزميني با متوسط 1 متر در سال را نشان داد. پارامترهاي مورد سنجش از روند تغييرات نامطلوب در كيفيت منابع آب زيرزميني حكايت داشتند. حداكثر مقدار نيترات و نيتريت اندازه‌گيري‌شده براي منطقه به ترتيب 74/8 و 0/41 ميلي‌گرم درليتر بود. از مجموعه نمونه‌هاي برداشت‌شده در حدود 27 درصد از نمونه‌ها نزديك به استا ضندارد ملي ايران بوده و با ميانگين 43 ميلي‌گرم درليتر در مرز هشدار قرار داشتند. اين درحالي است كه ميانگين كل محدوده براي نيترات 24/2 ميلي‌گرم در ليتر بود. ميزان فلوئور در بيشتر نمونه‌ها از حد استاندارد جهاني كمتر بود. همچنين ميزان سولفات در برخي نمونه‌ها كه در مسير جريان فاضلاب شهري بودند بيش از حد استاندارد بود. نتيجه‌گيري: با توجه به اينكه ميزان املاح در بعضي نمونه‌ها بيش از حد استاندارد بود، تنها راه اصولي و كارآمد براي جلوگيري از تغييرات كمي و كيفي، مديريت بهينه در مصرف و بهره‌برداري قانوني از آب‌هاي زيرزميني و همچنين كنترل فاضلاب شهري است.