مقايسه انرژي ورودي، خروجي و پتانسيل گرمايش جهاني مزرعه‌هاي گندم و جو ديم، مطالعه موردي: شهرستان آق قلا (استان گلستان)

lt;p dir= RTL gt; lt;strong gt;سابقه و هدف: lt;/strong gt; در سال‌هاي اخير مصرف انرژي در كشاورزي به­شدت افزايش پيدا كرده و كشاورزي مدرن در زمينه‌ي انرژي، بسيار پرمصرف شده است. بيشتر انرژي مصرفي براي توليد محصول­ هاي كشاورزي بدليل استفاده از نهاده‌هايي مانند: ماشين‌آلات، سوخت‌هاي فسيلي، كودهاي شيميايي و آفت‌كش‌ها است كه استفاده نامناسب از اين نهاده‌ها افزون بر پائين آوردن كارآيي مصرف انرژي در توليد، سبب ايجاد مشكل­ هايي براي سلامتي انسان و محيط زيست نيز مي‌شود. در حال حاضر بدليل بحران انرژي در جهان ضرورت مطالعه بيشتر در زمينه‌ي مصرف انرژي و يافتن راهكارهايي براي مصرف بهينه‌ي آن احساس مي‌شود. اين تحقيق بمنظور شناخت و بررسي سير انرژي و پتانسيل گرمايش جهاني در توليد گندم و جو در زمين­ هاي شمالي دشت گرگان و در محدوده شهرستان آق­قلا انجام شد تا بتوان راهكارهاي مناسب براي جلوگيري از اتلاف انرژي و كاهش اثرهاي ‌محيط زيستي منبع­ ها را شناسايي نمود. lt;/p gt; lt;p dir= RTL gt; lt;strong gt;مواد و روش ­ها: lt;/strong gt;براي انجام اين پژوهش اقدام به جمع‌آوري داده‌هاي مورد نياز از منطقه مورد بررسي شد. بر همين اساس با مصاحبه با كشاورزان مختلف، براي گندم و جو به‌ترتيب 95 و 83 كشاورز انتخاب شدند كه از طريق تكميل پرسشنامه در محدوده شهرستان آق ­قلا به جمع‌آوري داده‌هاي موردنياز ماشين‌آلات و نهاده‌هاي مصرفي شامل بذر، كود، سوخت و سم­ها در دو محصول گندم و جو ديم اقدام شد. پس از اين مرحله داده­ ها توسط نرم­افزار اكسل در سه بخش مصرف سوخت، انرژي سوخت مصرفي و پتانسيل گرمايش جهاني ناشي از انتشار گازهاي گلخانه­اي بر مبناي معادل دي‌اكسيدكربن محاسبه گرديد. lt;/p gt; lt;p dir= RTL gt; lt;strong gt;نتيجه و بحث: lt;/strong gt;نتايج نشان داد كه بيشترين انرژي ورودي مستقيم در مزرعه­ هاي گندم و جو ديم به ‌ترتيب 8/38 و 8/46 درصد مربوط به مصرف سوخت مي‌باشد. همچنين بيشترين انرژي ورودي غيرمستقيم با ميزان 3/31 و 1/19 درصد به ترتيب براي مزرعه ­هاي گندم و جو ديم مربوط به كود نيتروژن به­ دست آمد. نسبت انرژي خروجي به ورودي در گندم و جو ديم به ‌ترتيب 01/5 و 3/5 محاسبه شد. همچنين ميزان پتانسيل گرمايش جهاني در مزرعه­ هاي گندم و جو ديم به ‌ترتيب 5/943 و 1/739 معادل دي اكسيدكربن در هكتار به­‌دست آمد. نتايج نشان داد كه افزايش مصرف سوخت و كود سبب افزايش ميزان انرژي ورودي در هر دو محصول و نيز افزايش توليد گازهاي گلخانه‌اي خواهد شد. بنابراين استفاده از ماشين‌آلات و ادوات كارآمدتر كه موجب كاهش مصرف سوخت مي‌شود و نيز رعايت تناوب زراعي مناسب و استفاده از كودهاي آلي مي‌تواند سبب كاهش انرژي مصرفي، افزايش بازده انرژي و نيز كاهش پتانسيل گرمايش جهاني در مزرعه­هاي گندم و جو ديم شود. lt;strong gt; lt;/strong gt; lt;/p gt; lt;p dir= RTL gt; lt;strong gt;نتيجه­ گيري: lt;/strong gt;نتايج نشان داد كه سوخت مصرفي در هر دو محصول بيشترين سهم انرژي ورودي را دارد و پس از آن كود مصرفي بويژه كود نيتروژني قرار داشت. بنابراين كاهش مصرف سوخت با استفاده از كمبينات و استفاده از سيستم ­هاي كشت حفاظتي (حداقل خاك‌ورزي) براي كاهش ميزان انرژي ورودي توصيه مي‌گردد. همچنين رعايت تناوب زراعي و تناوب با گياهان پوششي كه قادر به تثبيت نيتروژن هستند ‌بعنوان يكي از راه‌كارهاي كاهش مصرف كود توصيه مي­ شود. پيشنهاد مي‌گردد كه با بهبود عمليات مديريت، استفاده بهينه از كودها، كنترل آفت­ها، عملكرد در واحد سطح را افزايش داده و با افزايش عملكرد، كارآيي انرژي يعني نسبت انرژي توليدي به مصرفي را بهبود بخشيم. lt;/p gt;