بررسي عوامل زمينه¬ساز تكوين و تكامل ادبيات عرفاني

عرفان و ادبيات عرفاني يكي از مهم¬ترين شاخه¬هاي ادبيات تعليمي و داراي گسترة وسيعي در ادبيات فارسي است. بي¬ترديد بخش عظيمي از آثار و متون ادبيات فارسي به آثاري با محتوا و مضامين عرفاني اختصاص دارد. حوادث، اتفاقات و سياست¬هاي حاكمان يك جامعه در همة اركان آن جامعه اثرگذار است؛ ادبيات نيز همانند هر پديدة ديگر، متأثر از فضاي سياسي، فرهنگي، اجتماعي و حوادث و اتفاقات رخ¬داده در جامعه است. اين شرايط در هر دوره¬اي مي¬تواند منجر به تكوين و تكامل و يا ركود و افول يك نوع ادبي شود. بخشي از اين علل و عوامل به حوادث سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي آن جامعه بستگي دارد. پيدايش و تكامل ادبيات عرفاني، هم¬زمان با دورة حاكميّت تركان غزنوي، سلجوقي و مغول در ايران است. اين مقاله كه با روش توصيفي- تحليلي با استفاده از منابع كتاب¬خانه¬اي نوشته شده، به بررسي نقش عوامل سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي بر تكوين و تكامل ادبيات عرفاني در دوره¬هاي مذكور پرداخته است. كه عوامل مذكور شامل: فقدان حكومت مقتدر و علاقه¬مند به فرهنگ ايراني- اسلامي، ظلم و فساد حاكميّت و انحطاط اخلاقي، سخت¬گيري و تعصّبات مذهبي و سطحي¬نگري ديني، انحطاط و افول علوم عقلي، تقديرگرايي و نااميدي مردم، نقش خانقاه¬ها، نقش سروده¬هاي زهدي، نقش شعر و نثر عرفاني عربي و مسائل اقتصادي است.