تحليل فضايي فقر شهري با روش تحليل عاملي؛ نمونه مطالعه: قائمشهر

طرح مسئله: يكي از مهم‌ترين معضلات شهري، شكل‌گيري و تمركز پديده فقر است كه از عوامل اصلي ناپايداري شهرها به شمار مي‌رود. هدف: هدف از اين پژوهش، تحليل پراكنش فضايي شاخص‌ها و نماگرهاي فقر شهري در قائمشهر است. روش: پژوهش حاضر ازنظر هدف، كاربردي و ازنظر روش، توصيفي تحليلي است. داده‌هاي مربوط به مباني نظري پژوهش به شيوه كتابخانه‌اي و اسنادي گردآوري شده و داده‌هاي خام پژوهش از بلوك‌هاي آماري شهر است كه براساس سرشماري مركز آمار ايران تهيه شده است. براي بي‌مقياس‌سازي شاخص‌ها از روش فازي و براي سنجش وضعيت فقر از روش تحليل عاملي استفاده شده است. محاسبه شاخص‌هاي فقر با كمك نرم‌افزار Excel و تحليل عاملي با كمك نرم‌افزار Spss صورت گرفته است. براي انجام تحليل فضايي، روش‌هاي لكه‌هاي داغ و خودهمبستگي فضايي موران در محيط نرم‌افزار Gis به كار رفته است. نتايج: نشان مي‌دهد فقر در قائمشهر الگوي توزيع خوشه‌اي و خودهمبستگي فضايي دارد. بيشترين لكه‌هاي داغ در نواحي بيروني و حاشيه‌اي شهر و بيشترين لكه‌هاي سرد در نواحي مركزي، شرقي و همچنين قسمت‌هايي از جنوب غربي شهر ديده مي‌شود. براساس يافته‌ها 46.7درصد مساحت و 35.1درصد جمعيت قائمشهر در پهنه فقير و بسيار فقير قرار دارند. براساس نتايج، قسمت‌هاي مركزي شهر را بلوك‌هاي بسيار مرفه و مرفه دربرمي‌گيرد و قسمت‌هاي بيروني و حاشيه‌اي با بلوك‌هاي فقير و بسيار فقير احاطه شده است كه اين امر شكاف جغرافيايي چشمگيري را در سطح قائمشهر نشان مي‌دهد. نوآوري: ازجمله نوآوري‌هاي اين پژوهش، استفاده از شاخص‌هاي جديد نظير درصد افراد بدون همسر، درصد مهاجران واردشده و درصد واحدهاي مسكوني با يك اتاق و همچنين استفاده از روش فازي براي بي‌مقياس‌سازي فازي شاخص‌هاي فقر شهري است.