ضرورت شناسايي روستاهاي داراي توان توسعه در فرايند برنامه‌ريزي؛ نمونه موردي: شهرستان بيجار

كاهش سهم جمعيت روستايي كشور و نيز شمار روستاها در چند دهه گذشته، پرسش‌هايي بنيادين را درباره آينده و جايگاه روستا در نظام برنامه‌ريزي ملي و نيز نظام سكونتگاهي مطرح كرده است. پيش ‌از اين دوره، روستا سهم زيادي از عرصه‌هاي سكونت كشور را به خود اختصاص داده بود؛ اما رفته‌رفته با دگرگوني نظام معيشتي و اقتصادي ناشي از رشد روابط سرمايه‌داري و دگرگوني چند و چون ارتباط انسان و فضا، ظرفيت سكونت و فعاليت به شكل چشمگيري در شهرها متمركز شد. در اين ميان با توجه به ارزش و جايگاه اقتصادي ـ اجتماعي روستا در گذشته و اكنون جامعه ايراني، لزوم توجه به پايداري و نگهداشت جمعيت روستا همواره يكي از دغدغه‌هاي مديريت و برنامه‌ريزي منطقه‌اي و ملي بوده است. در اين زمينه اين پرسش مطرح است كه در حالي ‌كه بيشتر روستاهاي كشور با كاهش جمعيت روبه‌رو هستند، روستاهاي داراي توان ماندگاري و نگهداشت جمعيت چه ويژگي‌هايي دارند. اين پژوهش براي پاسخ به اين پرسش با استفاده از روش‌هاي توصيفي تحليلي بر پايه تحليل داده‌هاي ثانويه طراحي‌ شده است. اطلاعات مورد نياز براساس مطالعات كتابخانه‌اي و نشريات آماري مركز آمار ايران استخراج شده و تحليل‌هاي آماري صورت گرفته است. در اين پژوهش با بررسي تحولات جمعيتي و خدمات و شرايط تمام نقاط روستايي شهرستان بيجار در دوره‌هاي مختلف آماري، تفاوت‌هاي حوزه‌هاي روستايي هم‌سنجي شده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد با وجود برداشت ظاهري از مفهوم توسعه و تأمين خدمات و زيرساخت‌ها، صرفاً وجود يا نبود خدمات، عامل اساسي در نگهداشت جمعيت روستايي در نظر گرفته نمي‌شود؛ بلكه عوامل ديگري نظير راه و دسترسي به مراكز شهري، شرايط و توان كشاورزي و موقعيت روستا به‌مثابه مكان مركزي نيز تأثير بسزايي در اين روند دارند. در اين فرايند در نمونه شهرستان بيجار فقط سه ‌نقطه زينل‌خان، توپ آغاج و سيدان افزايش جمعيت داشته‌اند و نقاط كم‌شمار با توان نگهداشت جمعيت به شهر بدل‌ شده‌اند كه اين خود به شتاب‌گرفتن روند كاهش جمعيت روستايي در سطح شهرستان مي‌انجامد.