تحليل رفتار زيست‌محيطي عشاير پيش و پس از اجراي طرح جايكا مطالعه موردي: بخش بازفت استان چهارمحال و بختياري

امروزه بحران‌هاي زيست‌محيطي به طرز نگران‌كننده‌اي زندگي انسان را تهديد كرده است؛ تا حدي كه حيات انسان و ساير موجودات كره خاكي را به مخاطره انداخته است. نگاهي گذرا به وضعيت محيط زيست در دهه‌هاي اخير نشان مي‌دهد فعاليت‌ها و رفتارهاي انساني، مؤثرترين و مهم‌ترين علل تغييرات زيست‌محيطي است. در اين بين مؤثرترين گام براي حفظ محيط زيست، ارزيابي رفتار و عملكرد مردم در رسيدن به اصول اوليه زندگي پايدار است. هدف پژوهش حاضر، ارزيابي سنجش رفتارهاي زيست‌محيطي عشاير پيش و پس از ايجاد طرح مديريت مشاركتي جنگل و مرتع (جايكا) در بخش بازفت استان چهارمحال و بختياري است. اين پژوهش از نوع كاربردي و از حيث روش‌شناسي، توصيفي تحليلي برمبناي شيوه پيمايش است. براي گردآوري اطلاعات لازم از بررسي‌هاي كتابخانه‌اي و مطالعات ميداني استفاده شده است. جامعه آماري اين پژوهش دو گروه عشاير و مديران محلي (دهيار و شوراي اسلامي) ساكن در پنج روستاي مطالعه‌شده است؛ شامل تبرك سفلي، گزستان، مازه‌رشته، دورك سفلي و طارم كه طرح جايكا در آنها اجرا شده است. نمونه آماري براساس جمعيت خانوار عشايري ساكن در اين 5 روستا و با استفاده از فرمول كوكران تعداد 210 خانوار انتخاب شد. پرسش‌نامه را نيز آنها تكميل كردند و از گروه مسئولان تعداد 15 نفر به‌صورت تمام‌شماري انتخاب شدند. براي تجزيه و تحليل داده‌ها آزمون‌هاي آماري توصيفي و آزمون‌هايي همچون يومن–ويتني، كروسكال واليس و ويلكاكسون به كار رفت. يافته‌ها نشان داد رفتار زيست‌محيطي عشاير پس از اجراي طرح جايكا نسبت به قبل به‌طور مشخصي بهبود يافته است؛ به‌طوري‌كه ميانگين رفتارهاي زيست‌محيطي عشاير در پيش از اجراي طرح جايكا، 1.9 و در پس از اجراي آن، 3.46 به دست آمد. همچنين نتايج نشان داد تفاوت معناداري در رفتارهاي اجتماعي و فرهنگي زيست‌محيطي عشاير روستاهاي مطالعه‌شده پيش و پس از اجراي طرح جايكا وجود دارد. در مقاله حاضر براي نخستين‌بار رفتارهاي زيست‌محيطي عشاير پيش و پس از اجراي طرح جايكا (كه براي نخستين‌بار در كشور اجرا شده) سنجيده و ارزيابي شده است.