فشرده‎سازي پايدار سامانه‎هاي كشاورزي در ايران براي سازگاري با تغيير اقليم: فرصت‌ها و چالش‎ها

دستيابي به امنيت غذايي پايدار در ايران، كه در منطقه‏اي خشك و نيمه‏خشك واقع شده است، مستلزم غلبه بر چالش‏هاي گوناگون مانند محدوديت منابع پايه (آب و خاك زراعي)، بهبود ايمني و سلامت غذا، ارتقاي بهره‏وري كشت‎بوم‎ها همراه با تجديد ساختار بازار و افزايش توان خريد مصرف‏كنندگان است. تغيير اقليم از عامل‌هاي تهديدكننده پايداري سامانه‎هاي كشاورزي كشور به شمار مي‏رود. تجديدنظر در كشاورزي فشرده به دليل كاهش كمي و كيفي منابع آب، خاك و تنوع زيستي، كه ناشي از عمليات كشاورزي رايج در طولاني‏مدت است، يكي از ضرورت‏هاي تامين پايداري كشت‏بوم‏ها در ايران مي‌‌باشد. با اين حال، امنيت غذايي نبايد در اين فرايند دچار كاستي و بي‎ثباتي شود، به همين دليل نياز زيادي به الگوي فشرده‎سازي پايدار احساس مي‎شود كه در آن امنيت غذايي و پايداري بوم‏شناختي اين سامانه‎ها به شكلي يكپارچه رعايت ‎شود. فشرده‎سازي پايدار پيش‎نياز سازگاري4 با تغيير اقليم در ايران است، زيرا براي كاهش مصرف آب و افزايش كارايي مصرف آب، بهينه‎سازي خاك‏ورزي و مديريت خاك و بيشينه‎سازي بهره‏وري زنجيره توليد به سازگاري نياز است. اين امر در قالب مراحل سه‏گانه 1 كاهش مصرف نهاده‎ها، 2 جايگزيني نهاده‎ها و عمليات رايج با گزينه‎هاي تلفيقي و پايدار، و 3 طراحي مجدد و بازآفريني كشت‎بوم‏هاي تاب‎آور در برابر اقليم محقق مي‏شود. تجارب موفق فشرده‌سازي كشاورزي در كشورهاي در حال توسعه مي‌تواند افق اميدواركننده‌اي براي پذيرش اين رهيافت در ايران باشد. مستندها نشان مي‌دهد روش‌ها و عمليات فشرده‌سازي پايدار در 57 كشور و در 37 ميليون هكتار زمين اجرا مي‎شود كه در برخي از اين موارد، عملكرد و توليد محصول‌‌هاي كشاورزي تا 70‌% افزايش داشته است. در مقاله حاضر فرصت‏ها و چالش‎هاي آن مورد بررسي قرار گرفته است.