نقد عرفات‌العاشقين با تكيه بر مجموعۀ لطايف و سفينۀ ظرايف

به‌سبب شرايط نامناسب تاريخي، سياسي و اجتماعي، بسياري از نسخه‌هاي معتبر آثار ادبي ازجمله ديوان برخي از شاعران در طول تاريخ از بين رفته است؛ به همين سبب مي‌توان از سفينه‌هاي شعري كه دربردارندۀ گزيده‌اي از اشعار شاعران مختلف است، در جايگاه يكي از مهم‌ترين منابع جانبي براي تصحيح و بازتصحيح بسياري از متون ادبي بهره برد. مجموعۀ لطايف و سفينۀ ظرايف تأليف سيف جام هروياز كهن‌ترين سفينه‌هاي به‌جامانده از قرون هشتم و نهم در شبه‌قارّه است كه مي‌توان از آن در بازتصحيح بخشي از عرفات‌العاشقين استفاده كرد. مجموعۀ لطايف حدود دو سده پيش از تذكرۀ عرفات‌العاشقين در شبه‌قارّه نوشته شده است. به همين سبب شعر برخي از شاعراني كه در عرفات‌العاشقين آمده، تنها در مجموعۀ لطايف ثبت شده است؛ بنابراين مجموعۀ لطايف يكي از منابع معدودي است كه مي‌توان با تكيه بر آن به ضبط‌هاي صحيحي از اشعار برخي شاعران عرفات‌العاشقين دست يافت. اين مقاله با تكيه بر مجموعۀ لطايف، برخي از اشتباهات موجود در دو چاپ عرفات‌العاشقين را بررسي مي‌‌كند: انتساب نادرست اشعار، خطا در معرفي شاعران، خطا در ضبط نام شاعران و ضبط نادرست اشعار. افزون‌بر آنچه بيان شد، ضعف روش‌شناسي در فن تصحيح، مراجعه‌نكردن به منابعي مانند ديوان‌هاي چاپي شاعران و منابعي مانند مجموعۀ لطايف و نيز بدخواني مصحّحان باعث افزايش ميزان خطاهاي دو چاپ عرفات‌العاشقين شده است كه در اين مقاله به آنها اشاره مي‌شود.