خواننده نهفته؛ معياري براي انتخاب متن در بازنويسي (بررسي خواننده نهفته در كليله‌ودمنه براساس نظريه ايدن چمبرز)

در ميان آثار كهن ادب فارسي، كليله‌ودمنه يكي از متن‌هايي است كه توجه بسياري از بازنويسان را برانگيخته و حكايت‌هاي فراواني از آن بازنويسي شده است. براي يافتن دليل اين توجه و پي‌بردن به اينكه آيا اين اثر براي كودكان مناسب است، مي‌توان از نظريه خواننده نهفته بهره برد. شناسايي خواننده نهفته در متني كهن، يكي از معيارهاي بررسي ظرفيت بازنويسي آن متن است و بازنويسان را براي انتخاب متن مناسب كودكان ياري مي‌كند. در اين مقاله،خواننده نهفته در كليله‌ودمنه با استفاده از ديدگاه چمبرز شناسايي و تحليل شده است. نگاهي فراگير به موضوع خواننده نهفته با تكيه بر چگونگي ارتباط عناصر چهارگانه نشان مي‌دهد سه عنصر سبك و زاويه ديد و طرفداري در كليله‌ودمنه، برجسته‌تر و در مقايسه با شكاف‌هاي گويا كامل‌تر است. پيرنگ ساده و خطي با توالي زماني،‌ جنبه‌هاي فانتزي‌گونه و شيوه تركيبي روايت از ويژگي‌هاي سبكي مناسب اين اثر براي بازنويسي است. نقش تعيين‌كننده گفت‌وگو با كاستن از غلبه صداي راوي، زاويه ديد را براي خواننده كودك مناسب مي‌كند. طرفداري از كودك در كليله‌ودمنه با تكيه بر سهمي كه در فرايند خوانش به او تعلق مي‌يابد، با وجود شخصيت‌هاي حيواني و شكاف‌هاي گويا و پايان خوش صورت مي‌گيرد. شكاف‌هاي گويا و جاهاي خالي نيز به‌گونه‌اي است كه مخاطب امروزي هم با آن وارد تعامل مي‌شود. در يك باهم‌نگري، هدف نگارش اين متن اين نبوده است كه كودكان آن را بخوانند؛ اما توانمندي‌هايي در آن است كه گويي مخاطبان پنهان آن دوگانه است: از يك‌سو بزرگ‌سالان در جايگاه مخاطبان اصلي و ازسوي ديگر كودكان در جايگاه مخاطباني پنهان‌تر. با شناسايي ظرفيت‌هاي اين متن براي كودكان، بهتر مي‌توان به نويسندگان براي بازنويسي آن كمك كرد. ميزان و چگونگي حضور عناصر چهارگانه خواننده نهفته در كليله‌ودمنه به يك اندازه نيست و در مقايسه با داستان‌هاي معاصر كودك متفاوت است؛ اما نشانه‌هايي از توجه نويسنده به ذوق و درك و نيازهاي مخاطب كم‌سال نيز در آن وجود دارد.