خوانش تحليلي نفثه‌المصدور بر مبناي تاريخ‌گرايي نو

نفثه‌المصدور از مهم‌ترين كتاب‌هاي تاريخ ادبيات ايران است كه مرز بين تاريخ و ادبيات را به هم نزديك كرده است. نزديكي تاريخ و ادبيات يكي از پايه‌هاي اساسي تاريخ‌گرايي نو به شمار مي‌رود. در اين رويكرد، تاريخ، به‌منزله متن روايي، تفسيرها و تأويل‌هاي نهفته‌اي دارد كه كمك مي‌كند متن در محدوده انسداد و فروبستگي قطعيت برساخته نماند. شيوه زيدري نسوي در نگارش رنجنامه نفثه‌المصدور گفت‌وگويي بين كليت متن و خرده‌روايت‌هايي است كه به‌سبب غلبه گفتماني قدرت و ساخت‌هاي فكري، به حاشيه رانده شده يا پوشيده مانده است. زيدري به‌سبب تربيت در فضاي فكري اشعري و دستگاه ديواني خوارزمشاهيان، برخي وجوه خرده‌روايت‌هاي تاريخي را در كتاب خود ذكر نكرده يا آنها را به حاشيه رانده است. اين خرده‌روايت‌ها از خلال حذف‌ها، گزينش‌ها، دوگانه‌گويي، پوشيده‌گويي و لاپوشاني به شيوه تفسير انتقادي تاريخ‌گرايي‌ نو بررسي شده است. يافته‌ها نشان مي‌دهد متن يادشده به‌شكلي پيچيده با شرايط اجتماعي و مادي دورانِ پيدايي خود ارتباط دارد. زيدري با بيان هرج و مرج پديدآمده در دستگاه سلطان در رويارويي برخي اطرافيان بيان مي‌دارد كه حاكمان خُرد نواحي به دنبال برساخت قدرت و سرانجام جدال به شيوه‌هاي سركوبگرانه و مسامحه‌آميز براي «اراده معطوف» به حقيقت خودند. در چنين شرايطي تنازع براي بقا از صدر حاكميت تا مردم عادي با خيانت، «جاني به ناني» و «نفسي به فلسي» فروختن رواج مي‌يابد.