كليدواژه :
عنايت , اراده , فاعليت وجودي , فاعليت تحريكي , ارسطو , ابن سينا , فلوطين
چكيده فارسي :
افتراق جدي ابن‌سينا از ارسطو در الاهيات بالمعني الاخص از طرح احكام واجب‌الوجود و ارائه برهان وجوب و امكان، در برابر برهان محرك نخستين، آغاز مي‌شود. بدين ترتيب فاعليت الهي از ديدگاه ابن‌سينا فاعليت وجودي است نه تحريكي و بنابراين تا آنجا كه وجود و آثار وجود ديده مي‌شود، مي‌توان فاعليت الهي را سراغ گرفت، خواه حركت در كار باشد يا خير؛ تمايز ابن‌سينا از فلوطين نيز در مبحث فيض الهي در توجيه و تبيين اراده‌ي حق‌تعالي است. فلوطين به همين مقدار بسنده مي‌كند كه نمي‌توان براي مبدأ نخستين اراده‌اي از قبيل اراده‌ي ما انسان‌ها قائل شد. اما ابن‌سينا كوشيده است ديدگاه خود درباره‌ي عنايت الهي را چنان سامان ببخشد كه در پرتو آن علم، قدرت، اراده، فاعليت و ديگر صفات ذاتي و فعلي به نحو درست تبيين گردد و نقشي همچون حد وسط براي اثبات اتحاد اراده و علم ايفا كند. از ديدگاه ابن‌سينا اراده‌ي ذاتي خداوند و فاعليت ايجادي او در پرتو علم عنايي‌اش به ذات خود قابل تبيين است، بدون آنكه قصد و غرضي وراي ذات اقدس خود داشته باشد
