تبيين معاد جسماني بر اساس مباني هستي شناختي حكمت متعاليه

ملاصدرا بخش مهمي از مباني فلسفي خويش را صرف تمهيد مقدمات اثبات معاد جسماني مي نمايد. وي با تجزيه اين مقوله به دو مساله عينيت بدن دنيوي و اخروي و همچنين وجود تعارضات گزاره هاي آن, به ارائه تبيين درخور در باب حشر جسماني مي پردازد. عمده مباني صدرا در اين مقوله به دو حوزه وجودي و معرفتي بازگشت مي كند. وي در حوزه وجودي بر اساس لحاظ وحدت و فرديت خارجي موجودات, هويت اصالي هر موجود را حقيقت تشكيكي وجود مي داند كه اتصاف آن به تركيب از ماده، صورت و يا جنس و فصل, محصول خلاقيت و انتزاع ذهن از فرايند اشتداد بوده است. از نظر وي فرايند مرگ نيز عينا گونه اي از اشتداد وجودي بوده و در نتيجه مستلزم انقلاب يا هرگونه تغيير و تحولي در هويت انسان نخواهد بود. صدرالمتالهين بر اين اساس به دفع تعارضات حوزه وجودي مي پردازد. در حوزه معرفتي نيز, وي با تمسك به مبناي خود در تجرد خيال و ادراكات خيالي به دفع تعارض احتمالي اجتماع فرايند مرگ و حشر جسماني اهتمام مي ورزد. درستي آزمايي اين تبيين در معيار كلام حق نشان مي دهد كه رويكرد ملاصدرا در مقوله حشر جسماني با تبيين قرآني آن سازگار است.