تأملي در مفهوم جغرافيايي ايالت و شهر جيرفت در دوران اسلامي؛ از سده‌هاي نخستين تا اوايل سدۀ هشتم هجري

در منابع و متون كهن اعم از تاريخي و جغرافيايي به شهر جيرفت اشاره هايي اندك اما معتنابه شده است. اگر چه اين مقدار به درك كامل و حتي ناقصي از اوضاع و شرايط اين شهر در گذشته نمي انجامند اما دربر دارندۀ نكات مهمي هستند كه در مسير درك هر چه كامل تر اوضاع و احوال سرزمين جيرفت در گذشته تعيين كننده هستند. در مقالۀ پيش رو اطلاعات به شيوه كتابخانه اي و مراجعه به متون دست اول گردآوري شده و روش پژوهش توصيفي ـ تحليلي از نوع «تحليل محتوا» هستند. نتايج اين پژوهش به طور كلي چنين هستند: شهر جيرفت پيش از حمله عرب نيز وجود داشته است. اين شهر تا سدۀ ششم هجري همچنان اهميت خود را حفظ كرد و همواره از كانون هاي مهم تحولات منطقۀ جنوب شرق ايران بود. اما از اين زمان به بعد رفته رفته و نه يكباره جيرفت، اهميت خود را به عنوان يك مركز شهري از دست داد و با اينكه اين نام (جيرفت) ـ بنا به متون ـ همچنان مورد استفاده قرار مي گرفت اما در همان متون هيچگاه نشاني از شهر جيرفت وجود ندارد؛ در حقيقت منظور از جيرفت در اين متون نه يك شهر يا مركز شهري كه يك ناحيه جغرافيايي وسيع در جنوب ايالت كرمان بوده است.