تطور مفهومي نهاد و دلالت‌هاي آن بر مطالعات نهادي اقتصاد اسلامي و اقتصاد ايران

هرچند ظهور ادبيات اقتصاد نهادي به بهبود تحليل‌هاي اقتصادي كمك كرده، اما هنوز ابهام‌هاي زيادي در مورد مفهوم نهاد وجود دارد. ابهام‌هاي موجود، به‌كارگيري مباحث نهادي در اقتصاد ايران و اقتصاد اسلامي را با مشكلاتي مواجه كرده است. در اين مقاله به منظور رفع مشكل ياد شده، سير تطور مفهوم نهاد در اقتصاد نهادي بررسي مي‌شود. بنا به فرضيه مقاله، مفهوم نهاد در اقتصاد نهادي، خود روندي تكاملي داشته و تركيبي از قواعد رفتاري رسمي و غير رسمي و ساختارها را منعكس مي‌كند. مفهوم نهاد در آثار نهادگرايان در قالب مفاهيمي همچون عادت‌هاي فكري (وبلن)، سنن اجتماعي (كامونز)، معرفي شده است. در ادامه كوز به نهاد به‌عنوان نوعي سازماندهي، هادي يا راهبر توجه كرد. نورث نهاد را در قالب قواعد رفتاري رسمي (قوانين) و غير رسمي (قيود) تعريف كرد. در تحليل چهار مرحله‌اي ويليامسون برداشتي جامع‌تر از نهاد مشتمل بر قواعد رفتاري و ساختار حكمراني ارائه شد. تقرير متفاوت اقتصاددانان نهادگرا از مفهوم نهاد لزوماً ناشي از رويكردهاي فلسفي متفاوت آنها نيست؛ بلكه به جهت جايگيري متفاوت نهاد در مسائل پژوهشي فراروي آنهاست. فهم مفهوم گسترده نهاد به تعميق مباحث نهادي در حوزه اقتصاد اسلامي و اقتصاد ايران كمك مي‌‌كند.