ارزيابي خصوصيات مورفو-فنولوژيكي و كمّي اكوتيپ هاي رازيانه تحت تنش خشكي

تنش خشكي از مهم‌ترين مشكلات كشاورزي در مناطق خشك و نيمه‌خشك مي‌باشد. هدف از مطالعه حاضر، بررسي تأثير تنش خشكي بر خصوصيات مورفوفنولوژيكي و عملكرد بذري هفت اكوتيپ مختلف رازيانه بود. اين آزمايش در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار و در دو مكان نرمال و تنش خشكي انتهاي فصل در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه بيرجند در سال 1394 صورت پذيرفت. صفات مورد بررسي شامل تعداد روز تا 50% گل‌دهي، تعداد روز تا 50% رسيدگي، ارتفاع كل گياه، ارتفاع تا چتر اصلي، تعداد شاخه هاي اصلي گياه، تعداد چتر در بوته، تعداد چتر بارور در بوته، تعداد دانه در چتر اصلي، تعداد چترك در چتر اصلي، طول ميان‌گره انتهايي، تعداد ميان‌گره و عملكرد دانه بود. نتايج حاصل از تجزيه واريانس مركب هر دو مكان حاكي از وجود تفاوت معني دار بين اكوتيپ ها براي اكثر صفات مورد بررسي به‌جز تعداد شاخه هاي اصلي و تعداد چتر بارور در بوته بود. نتايج همبستگي نشان داد كه در شرايط نرمال عملكرد دانه با صفات ارتفاع بوته، تعداد دانه در چتر اصلي، تعداد چتر بارور در بوته همبستگي مثبت و معني دار در حالي‌كه با تعداد روز تا 50% گل‌دهي منفي بود و تحت شرايط تنش همبستگي بين عملكرد دانه با تعداد دانه در چتر اصلي مثبت و معني دار و با صفات تعداد چتر و طول ميان‌گره انتهايي منفي و معني‌دار بود. تجزيه خوشه اي اكوتيپ‌هاي مورد بررسي در دو شرايط نرمال و تنش مشابه و شامل دو گروه اول (ايلام، گناباد و خوسف) و دوم (مشهد، نيشابور، بجنورد و رومي) بود. اكوتيپ بجنورد در شرايط نرمال و اكوتيپ هاي مشهد، نيشابور، خوسف و بجنورد در شرايط تنش بيش‌ترين ميزان عملكرد دانه را به خود اختصاص داده بودند. به‌طور كلي نتايج نشان داد كه اكوتيپ بجنورد از عملكرد بيش‌تر و پايدارتري تحت هر دو شرايط نرمال و تنش برخوردار بوده و صفات تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در بوته و تعداد چتر بارور در بوته را مي‌توان به‌‌عنوان صفات مؤثر بر عملكرد دانه و استفاده در برنامه هاي اصلاحي رازيانه محسوب نمود.