ارزيابي اثرات زيست‌محيطي محصولات عمده كشاورزي در دهستان بلهرات نيشابور با استفاده از روش ارزيابي چرخه‌حيات

ارزيابي چرخه‌حيات (LCA) ابزاري مناسب براي بررسي اثرات زيست‌محيطي فرآيندهاي توليد در بوم‌نظام هاي كشاورزي است كه براساس دو مؤلفه مصرف نهاده ها و انتشار آلاينده ها به محيط تعيين مي شود. اين روش جزئياتي را در ارتباط با چگونگي كاهش اثرات زيست‌محيطي و هم‌چنين افزايش پايداري در كشاورزي ارائه مي دهد. هدف اين مطالعه مقايسه اثرات زيست‌محيطي چهار محصول عمده شامل گندم (Triticum aestivum L.)، جو (Hordeum vulgare L.)، هندوانه بذري (Citrullus lanatus L.) و يونجه (Medicago sativa L.) در دهستان بلهرات نيشابور بود. ميانگين ميزان مصرف نهاده ها (اعم از كو دها و سموم شيميايي، سوخت فسيلي، الكتريسيته، آب، كود حيواني و بذر) و عملكرد براي چهار محصول گندم، جو، هندوانه بذري و يونجه در منطقه مورد مطالعه طي سال 1394 با استفاده از پرسشنامه تعيين شد. ارزيابي چرخه‌حيات در چهار گام تعريف اهداف و حوزه عمل مطالعه، مميزي چرخه‌حيات، ارزيابي تأثير چرخه‌حيات و تفسير نتايج محاسبه گرديد. گروه‌هاي تأثير شامل گرمايش جهاني، اسيدي شدن، اوتريفيكاسيون خشكي و آبي بودند. واحد كاركردي معادل يك تن عملكرد اقتصادي در نظر گرفته شد. نتايج نشان داد كه پتانسيل گرمايش جهاني بيش‌ترين اثر زيست‌محيطي براي چهار محصول شامل گندم، جو، هندوانه بذري و يونجه به‌ترتيب برابر با 869.36، 694.32، 4947.06 و 2678.95 واحد معادل كيلوگرم CO2 به‌ازاي يك تن عملكرد اقتصادي و هم‌چنين پتانسيل اوتريفيكاسيون آبي اين محصولات به‌ترتيب برابر با 3.08، 2.4، 11.08، 3.33 واحد معادل كيلوگرم PO4 به‌ازاي يك تن عملكرد اقتصادي، كم‌ترين اثر زيست‌محيطي را در هكتار به خود اختصاص داده است. به‌طور كلي از بين اين چهار محصول، هندوانه بذري (1.14Ecox به‌ازاي يك تن عملكرد اقتصادي) و جو (0.07 Ecox به‌ازاي يك تن عملكرد اقتصادي) به‌ترتيب بيش‌ترين و كم‌ترين شاخص بوم شناخت را به خود اختصاص دادند. هندوانه بذري به‌دليل داشتن عملكرد بسيار پايين نسبت به ساير محصولات، مصرف نهاده ها را پوشش نداده و به ‌همين دليل اثرات زيست‌محيطي بيش‌تري را منتشر نموده است. بر اين اساس، با توجه به سهم بالاي گروه تأثير گرمايش جهاني، توصيه مي شود انتخاب گونه هاي با اثرات زيست‌محيطي كم‌تر، مديريت خاك‌ورزي كاهش يافته و مصرف كودهاي آلي به‌عنوان راه‌كارهاي جايگزين براي كودهاي شيميايي به‌منظور تخفيف اين اثرات زيست‌محيطي مد نظر قرار گيرد.