رفتارشناسي امام علي(عليه‌السلام) با اولين مخالفان داخلي حكومت اسلامي

ازجمله وظايف خطير حاكمان اسلامي،موضع‌گيري‌ مناسب دربرابر تهديد‌ مخالفان داخلي مي‌باشد.راهكار مناسب،الگوگيري از سيره اميرالمؤمنين (عليه‌السلام) دربرابر اولين مخالفان داخلي حكومت علوي است.پژوهش حاضر به مطالعه مجموع سخنان حضرت درباره«اصحاب جمل»، با روش علمي و نظام‌مند «تحليل محتوا»مي‌پردازد. از ديدگاه امام،برخورد هدايت‌آميز با مخالفان و تحليل حركت سياسي آنان اهميت بسزاييدارد. ايرادحجم عمده‌اي از‌ خطبه‌هاي روشنگرانه حضرت قبل از جنگ، اهتمام وافر ايشان براي گفتگوي مستقيم با مخالفان در آغاز فتنه، هم‌چنين بهره‌ورياز فضايجنگ براي گفتگو با سران مخالفان و موعظه سپاهيان و نيز، نگارش نامه‌هاي مفصل بعد از جنگدر تبيين نتيجه نبرد و تحليل «فتنه جمل»، همگي بيانگر بينش فرازماني حضرت براي اصلاح جامعه اسلامياست. بنابراين در الگوي رفتاريامام دربرابر مخالفان داخلي،اولويت با «تبيين جنگ‌طلبي و تهديدهاي مخالفان براي جامعه اسلامي» و«تلاش براي هدايت مخالفان و ممانعت از جنگ‌افروزي آنان» مي‌باشد. امام درپي«اخذ تعهد از مخالفان جهت پرهيز از فسادگري در جامعه»، درصدد «ريشه‌يابي علل فتنه‌انگيزي مخالفان» برمي‌آيد. هم‌چنينعلاوه بر«الزام مخالفان براي پايبندي به بيعت»،بر ضرورت مقابله با آنان «به‌خاطر پيمان‌شكني‌شان»تأكيد مي‌كند. ازطرفي، «با اثباتمشروعيت حكومتش»دراحتجاج با مخالفان، به «آموزه‌هاي قرآني و روايي» تمسك مي‌جويد.