همراهي مَحرم با بانوي حج‌گزار، شرط استطاعت يا مقدمه وجودي

The Companionship of a Maḥram with a Female Hajj Performer, an Istiṭāʿa (Affordability) Condition or an Existential Precondition

مطابق با نظر تمامي فقها امنيت شرط لازم در وجوب حج است و چنانچه بانوي حج گزار در سفر حج نسبت به جان و مال و آبروي خود خائف باشد همراهي مَحرم واجب است تا اطمينان خاطر وي از امنيت در سفر حج فراهم گردد. اما در مورد نقش آن در وجوب حج بر بانوان دو ديدگاه مختلف وجود دارد. برخي از فقها معتقدند همراهي محرم از مقدمات وجودي حج است؛ بر اين اساس، مطالبه همراهي محرم واجب است و خوف سفر مانع از وجوب حج نيست؛ اما برخي ديگر بر اين باورند كه همراهي محرم از مقومات استطاعت به حساب ميآيد و در اين صورت بدون تحقق اطمينان عقلايي نسبت به وجود امنيت در سفر حج، وجوبي بر عهده بانوي كه از ساير جهات مستطيع است قرار نمي گيرد و درخواست همراهي از محرم يا فرد مورد وثوق نيز چون به تحصيل استطاعت بازگشت دارد واجب نيست. در داوري بين اين دو ديدگاه به نظر مي رسد حق با كساني است كه همراهي محرم را مقوم استطاعت دانسته اند، زيرا تعبير «مُخَلّي سربُه» كه در تفسير و تبيين استطاعت در برخي ادله به كار رفته، در اين مطلب ظهور دارد كه زماني حج بر عهده بانوان قرار مي گيرد كه مسير از هرگونه مانع خالي بوده و مكلف اطمينان عقلايي نسبت به تحقق امنيت داشته باشد و فراهم كردن اسباب اطمينان مانند مطالبه همراهي از محرم واجب نيست، ولي اگر داوطلبانه با حج گزار همراه شود استطاعت براي مكلف حاصل مي شود.

According to all jurisprudents, security is a necessary condition in performing the Hajj; and if a female hajj performer fears her life, property, and honor during the Hajj journey, then companionship of a maḥramwill be obligatory in order to ensure her security in the Hajj journey. But there are two different perspectives on the role of the obligation of Hajj to women. Some jurists believe that the companionship of a maḥramis one of the existential preconditions of the Hajj. Accordingly, the demand for the companionship of a maḥramis obligatory and the fear of travel does not preclude the necessity of pilgrimage. Others, however, believe that the companionship of a maḥram is a precondition of istiṭāʿa;and in this case, without realizing the rational certainty of the security of the Hajj journey, the lady is not obliged to go the Hajj while she has the istiṭāʿa in other respects; and a request for the companionship of a maḥram or a reliable person is not obligatory as it depends on the achievement of istiṭāʿa. In judging between these two points of view, it seems those are rightful who find the companionship of a maḥram as a dependent of istiṭāʿa because the interpretation of the term “mukhallā sarbuhu”, which is used in the interpretation and explanation of istiṭāʿa insome reasons, reveals that the Hajj is obligatory to a woman when she feels no danger in the route of the journey and the obligated person would be certain rationally about the security, and it is not obligatory to provide certainty such as the demand for the companionship of a maḥram. However, if a maḥram is a volunteer toaccompany the Hajj performer, the obligated person will achieve istiṭāʿa.