بررسي عوامل كنترل كنندۀ پاسخ رودخانه‌هاي‌ كوهستاني به واقعۀ سيلاب شديد (مطالعۀ موردي: حوضۀ آبخيز سد ايلام)

سيلاب‏هاي شديد يكي از فاجعه‏بارترين حوادث طبيعي به‏شمار مي‏روند. اين سيلاب‏ها مي‏توانند به تغييرات مورفولوژيك قابل‏توجهي در چشم‏انداز منطقه منجر شوند. در اين مقاله به پاسخ ژئومورفولوژيك رودخانه‏هاي كوهستاني ايلام به سيلاب‏ شديد سال 1394، با ارائه روابط بين تغييرات مورفولوژيك و عوامل كنترل‏كننده آن در سرشاخه‏هاي رودخانه كنجانچم (بالادست سد ايلام)، ‏پرداخته شده است. يك رويكرد يك‏پارچه از جمله تجزيه و تحليل تغييرات عرض كانال، برآورد دبي اوج، و شاخص‏هاي هيدروليك در بازه‏هاي مورد مطالعه، تعيين درجه رسوب‏دهي در بازه‏ها، و بررسي نقش عوامل انساني در تشديد پاسخ سيلاب در مطالعه اين واقعه استفاده شد. روابط بين ميزان گسترش كانال و عوامل كنترل‏كننده در مقياس بازه با استفاده از مدل‏هاي رگرسيون چندمتغيره بررسي شد. نتايج بيانگر اين بود كه در اين مدل‏ها نسبت عرض رابطه‏اي نسبتاً قوي با پايداري جانبي، عوارض انساني، درجه رسوب‏دهي، و توان واحد جريان محاسبه‏شده براساس عرض كانال قبل از سيلاب دارد و ضرايب تبيين چندمتغيره (2R) در محدوده بين 0.73 تا 0.8 قرار گرفت. نتايج نشان داد كه متغيرهاي هيدروليك به‏تنهايي قابليت توضيح پاسخ كانال به سيلاب‏هاي شديد را نداشته و گنجاندن فاكتورهاي ديگري از قبيل پايداري جانبي، درجه رسوب‏دهي، و عوامل انساني براي افزايش قابليت توضيح مدل‏هاي رگرسيون موردنياز است.