كليدواژه :
شمال غرب ايران , شرق آناتولي , فرهنگ كورا-ارس , معماري و سفال , عصر مفرغ قديم
چكيده فارسي :
با رشد و گسترش فرهنگ كورا-ارس در اواخر هزاره‌ي چهارم و به‌ويژه طي هزاره‌ي سوم قبل‌ازميلاد بخش‌هاي بزرگي از شمال‌غرب ايران و شرق آناتولي تحت تسلط اين فرهنگ قرار مي‌گيرند. با اين‌حال ارتباطات و تعاملات فرهنگي مابين اين دو منطقه، مخصوصاً طي هزاره‌ي سوم به‌خوبي مطالعه و روشن نشده است؛ هرچند در سال‌هاي اخير با گسترش كاوش‌هاي باستان‌شناختي در هر دو منطقه‌ي شمال‌غرب ايران و شرق آناتولي، زمينه جهت مقايسه و ارزيابي بين منطقه‌اي فراهم شده است، اما داده‌هاي مربوط به فرهنگ كورا-ارس در شمال‌غرب ايران در بيشتر موارد با محوطه‌هاي واقع در جنوب قفقاز كه سرزمين مادري اين فرهنگ دانسته شده، مقايسه مي‌شوند. در پژوهش حاضر كه برمبناي رويكرد مقايسه‌اي و تطبيقي انجام گرفته، سعي شده است تا مواد فرهنگي به‌دست آمده از محوطه‌هاي مربوط به فرهنگ كورا-ارس در شمال‌غرب ايران، مخصوصاً سفال و معماري كه شاخصه‌ي اصلي اين فرهنگ را تشكيل مي‌دهد، با شرق آناتولي مقايسه شود. در واقع پرسش اصلي پژوهش حاضر، اين است كه ميزان تشابهات و تمايزات مواد مادي يك فرهنگ همگون (كورا-ارس) در دو منطقه‌ي متفاوت جغرافيايي، چگونه بوده است؟ نتايج حاصله نشان مي‌دهد كه هرچند همانندي‌هايي بين مواد فرهنگي شرق آناتولي و شمال‌غرب ايران قبل از شكل‌گيري فرهنگ كورا-ارس به واسطه‌ي پراكنش سفال‌هاي كمتر شناخته شده معروف به «كاه‌رو» ديده مي‌شود، ولي اين همانندي‌ها در طول عصر مفرغ قديم همزمان با گسترش فرهنگ كورا-ارس در هر دو منطقه‌ي شمال‌غرب و شرق آناتولي به اوج خود مي‌رسد. از طرف ديگر، باوجود شباهت‌هاي شگرفي كه در مواد فرهنگي مربوط به فرهنگ كورا-ارس در تمامي مناطق تحت‌نفوذ اين فرهنگ ديده مي‌شود، در مواردي از جمله در زمينه‌ي معماري نيز تفاوت‌هاي منطقه‌اي قابل‌توجه هست.
چكيده لاتين :
With the expansion of the Kura-Aras culture in the late fourth millennium, and especially the third millennium BCE, a large portion of Northwestern Iran and Eastern Anatolia came under the domination of this culture. The exact nature of cultural communication and interaction between these two regions, especially in the third millennium BCE, has not been thoroughly investigated. With new archaeological excavations in recent years in both these regions, valuable data have become available for archaeologists to compare cultural materials from both these regions. Still, data on Kura-Aras culture in Northwestern Iran are mostly compared with sites in South Caucasus, which is known as this culture’s homeland. This comparative study attempts to compare cultural materials obtained from Kura-Aras cultural sites in the northwest of Iran, especially pottery and architecture that are the main features of Kura-Aras culture, with data from Eastern Anatolia Because of its proximity to the Caucasian lands, Eastern Anatolia, especially its northern part, constitute some of the first areas subjected to the expansion of Kura-Aras culture. Accordingly, the main research question in this study is what are the similarities and differences between materials belonging to a similar culture (Kura-Aras) from two different geographic regions. The results indicate that although the similarities between the cultural materials from Eastern Anatolia and Northwestern Iran prior to the formation of the Kura-Aras culture is based on the spatial distribution of lesser-known pottery, known as “Chaff Faced Ware”, these similarities reach the highest point in the Early Bronze Age, coinciding with the expansion of Kura-Aras culture in both Northwest Iran and East Anatolia. On the other hand, despite the remarkable similarities between the cultural materials related to the Kura-Aras culture in all areas under the influence of this culture, there are still regional differences, for the instance in architecture, that call for close attention.
