قوم‌باستان‌شناسي و تحليل كوره‌هاي سفال‌پزي تپه‌ي دشت

Ethnoarchaeology: A Re-Assessment of Pottery’s Kilns of Tepe Dasht

شهر سوخته در هزاره‌ي سوم قبل‌ازميلاد داراي محوطه‌هاي اقماري براي توليد سفال بوده است؛ كه از جمله‌ي اين محوطه‌ها مي‌توان به دو محوطه‌ي توليد سفال رود‌بيابان 2 و تپه‌ي دشت اشاره نمود. تپه‌ي دشت در 3 كيلومتري جنوب‌غربي شهرسوخته قرار گرفته و به‌عنوان يك كارگاه سفال‌پزي ايفاي نقش مي‌كرده است. باوجود انجام مطالعات فراوان در ارتباط با سفال شهرسوخته، اما درخصوص نوع سوخت و ميزان دماي موجود در كوره‌هاي سفال‌پزي عصر مفرغ منطقه‌ي سيستان تحقيقات كمتري انجام شده؛ لذا كشف كوره در تپه‌ي دشت، موجب طرح دو پرسش شده است: 1- سوخت كوره‌هاي سفالگري تپه‌ي دشت چه بوده؟ 2- سوخت كوره‌ها چه ميزان دما را فراهم مي‌نموده؟ براين اساس فرضيه‌ها عبارتند‌از: 1- احتمالاً از چوب و كود حيواني به‌صورت توأمان براي سوخت كوره‌هاي تپه‌ي دشت استفاده مي‌شده است.2- به‌نظر مي‌رسد چوب و كود حيواني دمايي بين 900 تا 600 سانتي‌گراد را فراهم مي‌نموده‌اند. پژوهش حاضر با هدف بررسي نوع سوخت و ميزان دماي كوره‌هاي سفال‌پزي تپه‌ي دشت از سه طريق 1- باستان‌شناسي ‌تجربي: ساخت كوره‌هايي با ابعاد و اشكال مختلف، سنجش دماي كوره‌ها به‌وسيله‌ي ترموكوپل و تحليل ميزان دما و فشار موجود در اين كوره‌ها توسط نرم‌افزار Solid Works. 2- قوم‌‌باستان‌شناسي: مصاحبه با اهالي تعدادي از روستاهاي سيستان در ارتباط با كاربردهاي كود حيواني و جمع‌آوري شواهد استفاده از كود حيواني در روستاهاي سيستان. 3- مطالعات آزمايشگاهي: انجام آزمايش XRF براي نمونه‌هاي خاكستر كود امروزي حرارت ديده در آزمايشگاه با دماي 900 سانتي‌گراد و خاكستر مكشوف از كاوش تپه‌ي دشت. كشف پيكرك‌هاي گاو كوهاندار، بقاياي كود حيواني و لايه‌هاي خاكستر از تپه‌ي دشت، نشانه‌ي استفاده از كود حيواني به‌عنوان سوختي مناسب براي كوره‌هاي سفال‌پزي در اين محوطه‌ مي‌باشد. مطابق آزمايش‌هاي تجربي، ميزان دماي توليد شده توسط اين نوع سوخت بين 900 - 600 سانتي‌گراد و حتي بالاتر نيز بوده كه اين خود گواه كيفيت سوختي مناسب كود حيواني براي پخت سفال در كوره‌هاي سفال‌پزي تپه‌ي دشت مي‌باشد.

During the third millennium B.C., Shahr-i- Sokhta had a number of peripheral sites for the production of pottery. Among these, two sites including Rud-i-Biyaban 2 and Tepe Dasht are of most important Tepe Dasht, which is located at 3 km southwest of Shahr-i- Sokhta, had been a big manufacturing site for pottery production. Despite enough studies on the ceramic of Shahr-i-Sokhta, less research has been done on the type of fuel and the degree of temperature in the pottery kilns of the Sistan region during the Bronze Age. Therefore, the discovery of kiln at Tepe Dasht led us to two questions: 1) what was the fuel of pottery kilns at Tepe Dasht? 2) What degree was the temperature of the fuel provided? The hypotheses of the questions are as follows: 1) It was likely that wood and animal dung were used simultaneously as fuel for the kilns of Tepe Dasht. 2) It seems that wood and animal dung had probably provided temperatures between 600 and 900 ° C. The present study is done with the purpose of investigating the type of fuel and the amount of temperature of the pottery kilns of Tepe Dasht, in three ways: 1) Experimental Archaeology: constructing kilns with different sizes and shapes, measuring the temperature of the kilns by thermocouple and analyzing the present temperature and pressure of these kilns by Solid Works software. 2) Ethno Archaeological interview with residents of a number of villages in Sistan regarding animal dung and the way collecting and preparing animal dung as fuel in Sistani’s villages. 3) Laboratory analyses such as Performing XRF test on the samples of the modern dung ash heated in a laboratory with a temperature of 900 ° C and on the discovered ash from excavation of Tepe Dasht. The discovery of Cow figurines, animal dung residues and ash layers from Tepe Dasht may indicate use of animal dung as a suitable fuel for pottery kilns in this area. According to experimental analyses, the temperature produced by this type of fuel was between 600-900° C and even higher, which is an indicative sign of the proper quality of animal dung as fuel for ceramic production at Tepe Dasht.