بررسي نظام پيمون در معماري هخامنشي: مطالعه ي موردي كاخ آپادانا و صد ستون

The Survey of Module in Achaemenid Architecture, Case Study:The Palace of Apadana and the Hall of a Hundred-Column

دوره‌ي هخامنشي يكي از اعصار طلايي فرهنگ و تمدن ايراني است كه در آن هنر و معماري اعتلا پيدا مي‌كند. در اين دوره‌ي معماري هخامنشي با تكيه‌بر ميراث ساير تمدن‌هاي باستان، به تركيبي نوين و پيشرفته در استفاده از پيمون دست‌يافت كه پيش از آن، هرگز مشاهده نشده بود؛ و آن مشتمل‌بر استفاده از شبكه‌بندي پنهان و خشت به‌عنوان پيمون است. متأسفانه ابهامات اساسي در ارتباط با شكل‌گيري و سير تحول و تغييرات پيمون معماري دوره‌هاي مختلف تاريخي ايران وجود دارد. تمركز اين پژوهش برروي مطالعه‌ي روشمند نظام پيمون در معماري هخامنشي تخت‌جمشيد است. روش تحقيق اين پژوهش توصيفيِ تاريخي-تحليلي است كه جمع‌آوري اطلاعات آن با استفاده از اسناد و نقشه‌هاي كتابخانه‌اي، مشاهده و ثبت ميداني و روش تحليل و آناليز اطلاعات هم به كمك نرم‌افزار مَتلب و اتوكد صورت گرفته است. اين پژوهش در راستاي پاسخ به پرسش‌هايي هم‌چون: مباني شكل‌گيري نظام پيمون هخامنشي، ميزان تأثيرپذيري معماري اين دوره از نظام‌هاي رايج پيمون و بررسي پيمون رايج در دو كاخ آپادانا و صدستون مي‌باشد. نتايج حاصل از بررسي‌ها، نشان مي‌دهد كه اساس نظام پيمون هخامنشي بر پايه‌ي پيمون خشتي و ابعاد استاندارد خشت‌هاي متداول اين دوره (13×33×33 سانتي‌متري) شكل‌گرفته است؛ همچنين، اين نظام تحت‌تأثير نظام پيمون خشتي رايج در بابل و نيز متأثر از واحدهاي اندازه‌گيري طول در يونان بوده است. پيمون رايج در اين دو كاخ «ذراع شاهي» و «ذراع» است كه در ارتباط مستقيم با كاربري كاخ‌ها مورد استفاده بوده است. نظام پيمون در معماري تخت‌جمشيد سنتي تركيبي از پيمون خشتي بابلي و واحدهاي اندازه‌گيري يوناني است. اين نظام به كمك روش شبكه‌بندي مصري برروي پلان اجرا شده است و سنتي كاملاً تركيبي، اما مستقل از ساير نظام‌هاي پيمون است.برآيند اين تحقيق، هرگونه مطالعات پيشين در زمينه‌ي پيمون هخامنشي توسط مايكل رف و فردريش كرفتر را مردود مي‌شمارد.

Achaemenid era is the heyday of culture and civilization in which art and architecture make remarkable advances. Relying on other civilization’s legacy, Achaemenid architecture developed a distinguished and rather complex module which consists of the application of hidden grids and brick-based modules which were adopted by their neighbors prior to Achaemenids. This paper focuses on the survey of Achaemenid architectural module in Persepolis. Applying the descriptive research method, this research has been complied with the help of documents, maps and field surveys, meanwhile, the data has been analyzed by using Matlab and AutoCAD software. This article tries to respond to such questions, including: the basis of Achaemenid module formation, the extent of Achaemenid inspiration from other common module systems and the survey of common modules in The palace of Apadana and the hall of a hundred-column. According to the results, it is apparent that Achaemenid module is based on the dimensions of the bricks (standard brick of 33˟33˟13 cm) thereby, forming a brick-based module. In addition, this module seems to have been adopted from Babylonian brick-based modules and has been well inspired by Geek length measurement systems. This feature can align to the combinatorial nature of Achaemenid architecture. Moreover, two common modules in these two palaces are Cubit and Royal Cubit, which are thoroughly based on the human body dimensions. It is also noteworthy to mention that the adoption of each module depends on the application of that structure. Another valuable finding of this research is the numerical correlation between modules which seems to follow the same pattern of neighboring systems such as Greek and Babylonian modules. The result of this research rejects the suggested modules by Michael Roaf and Freidrich Krefter.