مناسبات منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي شمال‌شرق ايران در دوره‌ي اشكاني، براساس دومين فصل كاوش‌هاي باستان‌شناسي تپه كِشت دشت، دامغان

Study on the Cultural Relations of the Kesht Dasht Tepe in the Parthian Period Based on the Second Archaeological Excavation

محوطه‌ي كِشت دشت، يكي از محوطه‌هاي دوره‌ي پارت در منطقه‌ي ديباج دامغان است. مطالعه و مقايسه‌ي مواد فرهنگي آن، كه از اهداف مهم اين مقاله است، نشانگر تعلق و شباهت سبكي آن‌ها با مواد فرهنگي دوره‌ي پارت مي‌باشد كه پيش‌تر در همين منطقه‌ي جغرافيايي از محوطه‌هايي همانند تورنگ‌تپه، دامغان و قومس به‌دست آمده بود؛ لذا تعلق اين محوطه به دوره‌ي پارتيان محرز گرديد. منطقه‌ي شمال‌شرق ايران به‌عنوان خاستگاه تاريخي و يكي از مراكز اصلي استقرار قوم پارت، خصوصاً در دوره‌ي اوليه‌ي اشكانيان حائز اهميت فراوان است و يافته‌هاي تاريخي حاكي از بسط و گسترش قدرت اشكانيان از اين منطقه به‌سمت مرزهاي غربي و نهايتاً تسلط تا حوضه‌ي فرات دارد. در اين دوره، شاهد مناسبات ايران با مناطق همجوار نيز هستيم؛ لذا اين نوشتار تلاش مي‌كند با توجه به مطالعه‌ي سنت‌هاي فرهنگي پارتيان به اين پرسش پاسخ دهد كه تعاملات فرهنگي ساكنان كِشت دشت با مناطق همجوار و خارج از مرزهاي سياسي ايران چگونه بوده است؟ پژوهش حاضر برمبناي كاوش‌هاي باستان‌شناسي و مطالعات كتابخانه‌اي صورت گرفته است و با رويكرد توصيفي-تحليلي، سعي در تبيين مواد فرهنگي پارتيان در شمال‌شرق دارد. از سوي ديگر، نظر به قرار داشتن محل مورد مطالعه در مسير جاده‌ي ابريشم كه به‌عنوان يك شاهراه تجاري بين شرق و غرب در دوره‌ي اشكاني شكل‌گرفته، تأثير سبك‌شناختي و فرهنگي داده‌هاي اين محوطه با ديگر مراكز استقراري آن‌ها قابل شناسايي است؛ از جمله وجود مُهري با نقش عقرب، به‌روشني نسبت هنري آن با هنر بلخ و مرو را نشان مي‌دهد. در لايه‌هاي فوقاني محوطه و برفراز انباشت دوره‌ي پارت، بقايايي از يك استقرار غيردائم -احتمالاً كوچ‌رو- شناسايي شد كه به اوايل قرون دوم و سوم اسلامي متعلق بوده، و نشان از عدم گسترش آن در سرتاسر محوطه داشت. درمجموع از لايه‌هاي فوقاني محوطه‌ي كِشت دشت، تعداد 6 گور به‌دست آمده است كه يكي از اين تدفين‌ها درون تابوت چوبي انجام‌يافته بود.

Damghan area was considered as one of the center’s Attention by the Parthians, which selected the region as its second capital. The crossing of Damghan commercial roads (silk road) is another aspect of its importance in Northeastern Iran, and the major part of trade throughout Northern Iran is from Damghan. One of the most important the area Located on the Silk Road is Dibaj Damghan Hill, where Archaeological excavation have received some spectacular effects from the Parthian period, indicating the cultural interactions of this region with other simultaneous sites in the North east of Iran along the Silk Road. However, Northeastern Iran has been the Location of important Developments in human settlement from pre-history to the present. Although the Damghan region has been the Location of significant historical events, in particular for the Parthian era we have lacked adequate data. Thus the results of research in the Dibaj Damghan area can help clarify issues regarding the material culture and the wider interactions of the region. The excavation described here is a contribution to our better understanding of historical developments in Northeastern Iran and the connection of that region with adjoining ones. The focus on the Parthian era is significant, since that dynasty ruled over a wide territory for several centuries and presided over one of the most important periods of Iranian history.