تبيين و تحليل عدم تعادل فضايي و سنجش عوامل موثر بر تمركز و جدايي گزيني در شهر مهاباد

Explanation and Analysis of spatial imbalance and measuring the effective factors on spatial concentration and segregation in the city of Mahabad

هدف اين پژوهش تبيين و تحليل عواملي همچون شاخص هاي جمعيتي- اجتماعي، اقتصادي و كالبدي در عدم تعادل، تمركز و جدايي گزيني فضايي در شهري مهاباد مي باشد. تحقيق حاضر در سال 1394 انجام شده و روش بررسي آن، مبتني بر روش توصيفي- تحليلي است. به منظور جمع آوري داده ها از روش هاي اسنادي و ميداني استفاده شده است. داده هاي اسنادي، از گزارشات تفصيلي مركز آمار ايران مربوط به شهر مهاباد (1390) و طرح هاي جامع (1390) و تفصيلي (1393) استخراج شده اند. همچنين جهت سنجش ميانگين درآمد ماهانه خانوارهاي نواحي مختلف از روش ميداني و توزيع پرسشنامه استفاده شده است. در اين پژوهش ابتدا استفاده از مدل SAW به رتبه بندي و طبقه بندي نواحي شهري و با بهره گيري از آزمون فريدمن به سنجش شكاف موجود بين نواحي در شاخص هاي مورد مطالعه پرداخته شده است. درا ادامه به منظور سنجش تمركز و جدايي گزيني فضايي در شهر مهاباد از شاخص هاي جدايي گزيني در نرم افزارGeo-Segregation Analyzer استفاده شد. در نهايت براي سنجش اثرات هريك از شاخص هاي جمعيتي- اجتماعي، اقتصادي و كالبدي بر عدم تعادل فضايي، از مدل تحليل مسير بهره گرفته شد. يافته ها و نتايج، در وهله اول نشان از عدم توسعه يافتگي مطلوب شهر مهاباد دارد. همچنين نتايج حاصل از آزمون فريدمن، نتايج برگرفته از سنجش شاخص هاي جدايي گزيني، نتايج مدل تحليل مسير ، همگي ما را به اين مسئله رهنمون مي سازد كه عامل مسئله ساز، قابل توجه و داراي اولويت در ساختار فضايي شهر مهاباد، كه موجب ايجاد شكاف، جدايي گزيني و تمركز فضايي و همچنين داراي بيشترين اثر بر عدم تعادل فضايي شهر مهاباد است، عامل كالبدي و در راس آنها تاسيسات و خدمات شهري است كه اين مسئله توجه بيشتر مديريت و برنامه ريزي شهري را در امر ساماندهي كالبدي شهر مي طلبد.

The goal of this project is to explain and analyze the factors such as social-demographic, economic and physical in the spatial imbalance, concentration and the segregation of the city of Mahabad. The represented research has been done in the year of 2015 and its checking methodology is based on the descriptive-analytical method. In order to gather data, the field and documentary method have been utilized. The documentary data are extracted from the statistics center of Iran’s detailed reports (2012), comprehensive (2012) and detailed plans (2014) of the city of Mahabad. Also to measure the monthly average of the families’ income of the various areas, the field model and survey distribution are utilized in this affair. First using the SAW model, the urban areas of the city of Mahabad ate rated and leveled the gap between the areas in the studied indicators is evaluated and measured using the Friedman test. Continually, the segregation indicators are used in the Geo-Segregation Analyzer software to measure and evaluate the spatial concentration and segregation. Ultimately, to measure every effect of each one of the social-demographic, economic and physical indicators on the spatial imbalance, the path analysis model is used. Results and conclusions firstly show an unfavorable development of the city of Mahabad. Also the results from the Friedman test, results from the segregation indicators, results from the path analysis model, guide us altogether that the issuing, care-needed and prioritized factor in the spatial structure of the city of Mahabad which has been the cause of the existence of gap, segregation and spatial concentration and also has the most effect on the spatial imbalance of the city of Mahabad is the physical factor and urban services and facilities in the top of them which requires a more attention to the urban management and urban planning in the affair of physical organizing.