درآمدي بر تاريخ تعليم و تربيت مغرب عربي با تأكيد بر آراي عابد الجابري

An Introduction to the Recent History of Arabic Maghrib Education Based on Abid al-Jabiri

با گذشت بيش از دو قرن از ورود مدرنيته و آثار آن به جوامع اسلامي و استقرار تعليم و تربيت نوين غربي، همچنان نظام آموزش و پرورش جامع، كامل، روشمند و مبتني بر مباني و فلسفه تعليم و تربيت و داراي چشم‌اندازي روشن در اين كشورها ديده نمي‌شود. محمد عابد الجابري متفكر مراكشي، با تقسيم دوره‌هاي آموزشي كشور مغرب به سه دورۀ پيش از استعمار، استعمار و پس از استعمار، نقدهايي بر سياست‌هاي آموزشي هر سه دوره وارد كرده است. نقد او متوجه سياست‌هاي آموزشي پسا استعماري مغرب بر اساس چهار ركن اساسي است: تعميم (آموزش همگاني)، توحيد (يكسان‌سازي)، تعريب (عربي‌سازي) و المغربه (مغربي‌سازي). رويكرد جابري در تعليم و تربيت، برگرفته از نظريه پداگوژي اجتماعي اميل دوركيم است كه نوعي رابطه ديالكتيك ميان جامعه و آموزش برقرار مي‌كند. به نظر جابري، به جاي مدرن‌سازي توده‌هاي اجتماعي مي‌بايست، آموزش‌ها و مهارت‌ها را متناسب با اقتضائات و شرايط بومي تعريف كرد. هدف اصلي اين پژوهش، بيان ديدگاه‌هاي جابري و تبيين آن در حوزه تعليم و تربيت مدرن است.

One of the first fields affected by modernism in Islamic societies over the past two centuries was education. Expansion of the modern system of education, its relative successes, and supports by governments led to a long period of passivity, imitation, and submission in Islamic societies. The late decades of century revealed drawbacks of this modern system and Islamic scholars tried to review their religion heritage, criticize the Western schools, and introduce comprehensive replacements. They were looking for something rooted in their religion and compatible with today needs. Mohammad Abid Aljabiri critically reviewed the tradition and modernism in Islamic world. He classified education in Morocco into pre-colonization, colonization, and post-colonization and further examined the latter in four fields of (public education), (equalization), (Arabization), and Almaqribia (Moroccozation). He supported replacing modernization of social masses by the education compatible with indigenous condition. The present paper elaborates on Jabiri’s ideas about modern education.