شيوخ نقشبندي و سياست در دوره تيموري (با تأكيد بر عملكرد سياسي عبيدالله احرار)

Naqshbandi's Sheikhs and Politics during the Timurid era

طريقت نقشبنديه در بخاراي سده هشتم هجري قمري، در بستر سنت صوفيانه خواجگان شكل گرفت و تاكنون همچنان به عنوان طريقتي زنده، فعال و جهاني به حيات خود ادامه داده است. به‌رغم رويكرد غيرسياسي شيوخ خواجگان، نقشبنديه در دوره تيموري پا به ميدان سياست گذاشت. پژوهش حاضر به چرايي و چگونگي ورود شيوخ نقشبندي به عرصه سياست در دوره تيموري پرداخته است. بنابر يافته‌هاي اين پژوهش، ارتباط تنگاتنگ بهاءالدين نقشبند، پايه‌گذار اين طريقت، با علماي دينيِ پرنفوذ در حوزه سياست، پاي شيوخ نقشبندي را به عرصه سياست گشود. رقابت مدعيان قدرت پس از مرگ شاهرخ تيموري، زمينه فعاليت بيشتر طريقت رو به رشد نقشبنديه را فراهم كرد، زيرا پيشواي وقت آنان، خواجه عبيدالله احرار، خود شيخي ملاك و پر نفوذ در ميان تيموريان بود.

The origin of the Naqshbandi order can be traced to the Sufi tradition of Khojagan in Transoxiana. This order has continued to live as an active and universal one. In spite of the apolitical approach of the Khajagan, Naqshbandi's Sheikhs gradually entered into politics during the Timurid era. The aim of the present research is to find out why and how Naqshbandi's sheikhs has entered into politics during this period. According to the findings of this study, the close connection of Baha'addin Naqshband, the eponym of the order, with influential religious scholars, opened the line of Naqshbandi's sheikhs to politics. Moreover, the struggles of the Timurid princes over power after Shahrokh's death, increased the activity for the growing order of Naqshbandiyah, especially since Ahrar, the active Naqshbandi Sheikh at that time, was an influential figure among the Timurid.