ايران‌‌دوستي و شيعه‌گرايي قاضي‌زادۀ اردبيلي در تاريخنگاري عصر سلطان سليم اول عثماني (حك: 918-926ق)

IrIranianism and Shiism of Ḳāḍīzade Ardebīlī in the Ottoman historiography During the I Salim (1512- 1520 AD)

غزوات سلطان سليم‌خان، نوشتۀ قاضي‌زادۀ اردبيلي، كتابي است در باب حملۀ سلطان سليم اول عثماني به مصر و شام و سرنگوني حكومت مماليك (حك: 648-923ق) كه ضمن اطلاعات مفيد و منحصر تاريخي، ابعاد شخصيتي مؤلف را نيز تا حدي بازتاب داده است. از اين اثر كه به نام يكي از شيعه ستيزترين و ضد ايراني‌ترين سلاطين عثماني نگاشته شده است، تنها يك نسخه در كتابخانۀ حاجي سليم آغاي استانبول نگهداري مي‌شود. مؤلف كه در جنگ چالدران به اسارت سپاه عثماني در آمد، در ثبت و ضبط اخبار و اطلاعات، گرايش‌هاي ملي و مذهبي خود را به شكل غير صريح نشان داده است. در اين پژوهش، با مطالعۀ اثر و احوال مؤلف، به بررسي رويكرد ايران‌دوستي و شيعي مؤلف در فضاي فكري و عقيدتي قرن 10ق در قلمرو عثماني پرداخته شده و بازتاب اين گرايش‌ها در چگونگي ضبط اخبار و گزارش‌هاي مربوط به ايران و جغرافياي آن، شخصيت‌هاي ايراني معاصر مؤلف، اخبار صفويان، احاديث و اشعار مربوط به امام علي(ع) و ساير نشانه‌هاي مربوط به تشيع، شناسايي و بررسي شده است.

Ghazavāt-i sultān salīm khān of Ḳāḍīzade Ardebīlī/ Ghazizade Ardebili is a historical book on the Ottoman invasion of Egypt and Shām and the collaps of the Mamalik (1517 AD). In addition to valuable and reliable information on religious and historiographical aspects, the book reflects its author’s character. The Unique manuscript of this book is located in the Haci Selim Ağa Library in Istanbul. The author who became captive in the battle of chalduran, has implicitly included his national and religious tendencies in his book. This study investigates Ardebīlī’s Iranian and Shiite tendencies in the Ottoman Empire during the 16th century. These tendencies could be identified in the reports related to Iran and its geography, his comments on contemporary Iranian writers, reports on Shia Safavids, and other Shiite symbols in the book.