بررسي تحليلي روابط حاكمان محلي گيلان با روسيه و عثماني در عصر صفويه

An Analytical Study of the Relations of Local Guilani Rulers with Russian and Ottoman Empires

مقارن پايگيري قدرت صفويان در ايران، توجه روسيه و عثماني، به سرزمين گيلان جلب شد. سلاطين عثماني علاوه بر آذربايجان، گيلان را نيز از نظر دور نمي‌داشتند و از سوي ديگر، روسيه مي‌كوشيد تا انحصار تجارت سواحل جنوبي و غربي درياي كاسپين را در دست گيرد، زيرا اين دولت، در تداوم برنامۀ گسترش ارضي و تحكيم اقتدار سياسي و نظامي خويش، براي برقراري و توسعۀ روابط با ايران نيز، طرح هايي در سر داشت. در نتيجه، دولت­هاي روسيه و عثماني با هدف نفوذ در گيلان، ارتباط گسترده­اي با اميران گيلاني برقرار كردند، اما پس از توجه شاه عباس صفوي به گيلان، روس­ها از حمايت اميران گيلاني دست برداشتند و عثماني­ها نيز با وجود پناه دادن به خان كيايي، منافع خود را در حفظ دوستي با حكومت صفوي ديدند. يافته­ها­ي اين پژوهش نشان مي­دهد كه هرچند دولت­هاي روسيه و عثماني در درازمدت نتوانستند از طريق اميران محلي به اهداف سياسي خود در گيلان دست يابند، اما در كوتاه­مدت، با استفاده از اين اميران، توانستند زمينه­ هاي نفوذ در شمال و شمال غرب ايران را فراهم كنند.

At the same time that Safavids rose to power in Persia, Russians’ and Ottomans’ attention drawn to Guilan. Ottoman sultans were interested in the region as well as in Azerbaijan. Russians too sought to usurp the monopoly of trades in the southern and western coasts of the Caspian Sea. The latter nurtured plans for developing and expanding ties with Persians in order to perpetuate their expansionism and reinforce their puissance, both political and military. Russians and Ottomans, therefore, cemented strong ties with the rulers in Guilan to take the region under their influence. Following Shah Abbas’s interest in the region ,however, Russians stopped supporting the rulers and Ottomans chose to keep their friendship with Safavids for the profit that would earn them, despite providing refuge for the Karkiya Khan. The findings suggest that notwithstanding the fact that Russians and Ottomans failed to achieve their political goals through the local rulers in the long term, they contrived, in the short term, to pave the way for the permeation of these empires in the northern and north-western Persia.