بازي بزرگ و مسئله هرات (1828-1838م)

The Great Game and the Herat Question (1828 – 1838)

بازي بزرگ روسيه و بريتانيا كه از دهه هاي نخستين قرن نوزدهم آغاز شده بود، به رويارويي آن دو قدرت در ايران طي سال هاي آغازين قرن بيستم منجر شد. رقابت روسيه و بريتانيا در ايران در شرايطي تشديد شد كه پس از دور دوم جنگ هاي ايران و روسيه در قفقاز، اعاده حاكميت تاريخي ايران بر هرات در دستور كار دولت ايران قرار گرفت؛ اقدامي كه باعث نگراني سياستمداران بريتانيايي از بسط نفوذ روسيه در مرزهاي غربي هند شد. در دهه 1830م (1245ق) تحركات نظامي ايران در مرزهاي شرقي كه با حمايت روسيه همراه بود، به محاصره هرات در 1837م (1252ق) منجر شد؛ اما باتوجه به واكنش نظامي بريتانيا در خليج فارس، عمليات نظا مي محمدشاه قاجار به شكست انجاميد. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد كه در اين بازي بزرگ، در شرايطي كه حمايت روسيه از دربار ايران و محاصره هرات ذهن سياستمداران بريتانيايي را در كلكته و لندن به خود مشغول داشته بود، واكنش سريع و لشكركشي بريتانيا به خليج فارس، نتيجه كارزار در هرات را به نفع آن كشور رقم زد. از آن پس بود كه موقعيت بريتانيا در افغانستان امروزي تثبيت شد. اين مقاله برخلاف پژوهش هاي ديگر كه اغلب مسئله هرات را در چارچوب روابط ايران و بريتانيا، ايران و روسيه و يا روابط ايران و اميرنشين هاي افغان بررسي كرده اند، آن را در چارجوب بازي بزرگ روسيه و بريتانيا بررسي و تحليل كرده است.

The Great Game of Russia and Britain, which began in the early nineteenth century, led to the confrontation of the two powers in Iran until the early twentieth century. The Russian-British rivalry in Iran intensified after the second round of Iran-Russia wars in the Caucasus, when the restoration of Iran’s historical rule over Herat was on the agenda of the Iranian government, resulting in the siege of Herat in 1837, an incident that caused British politicians to worry about Russia’s expansion in the western borders of India. The findings of this study indicate that the idea of ​​capturing Herat was partly influenced by Russians’ support to divert the Iranian government’s attention from the Caucasus. In addition, with the Herat crisis and Britain’s concern about the expansion of Russia’s influence on the borders of India, the creation of a buffer state became vital in the framework of India’s defense strategy. Under the circumstances that Russians were supporting the Iranian court during the siege of Herat, Palmerston’s regional and extra-regional aggressive policy, followed by Russians’ passive stance, led to the rapid deployment of force to the Persian Gulf and ended the campaign in Herat in favor of Britain. Afterwards, Britain stabilized its position in today’s Afghanistan. Contrary to other studies that mostly examine the issue of Herat in the framework of Iran’s relations with Britain, Russia, or the Emirate of Afghanistan, this article examines the issue of Herat’s siege in the context of the Great Game.