برآمدن شاه اسماعيل اول از منظر ونيزيان؛ باز خواني منابع ترجمه نشده ايتاليايي

The Rise of Shah Ismail I from the Venetian Viewpoint, Reading Untranslated Italian Sources

اسماعيل اول(907-930ق.) افزون بر تاسيس حكومتي متمركز، با رسميت بخشيدن به مذهب تشيع، تغييرات بنياديني را در حكومت و جامعه ايران به وجود آورد و بويژه در عرصه مناسبات خارجي دگرگوني جدي را كه از دوره آق قوينلوها ايجاد شده بود -بعنوان جانشين فرزندان اوزون حسن آق قويونلو و متحد ونيزيان- تداوم بخشيد از اينرو روند قدرت يابي وي با تيزبيني و دقت تمام از جانب سفيران و ماموران ونيزي دنبال گرديد. ماموران ونيزي مستقر در قلمرو عثماني و مماليك و ساير نقاط، هرگونه اخبار دريافتي از اسماعيل را با دقت فراوان به دولت ونيز ارسال مي كردند ، گزارشهاي رسمي از ماموران ونيزي به سنا تا گزارش سفيران و سياحان و تجار از جمله اين اسناد است كه تاكنون از ديد محققين ايراني به دور مانده است. مساله اصلي اين مقاله چگونگي برآمدن اسماعيل از منظر ونيزيان و واكنشهاي آنان به فعاليتهاي وي، بويژه در موضوع رابطه با عثماني بر اساس منابع ايتاليايي زباني است كه تا كنون در حوزه مطالعات دوره صفوي راه نداشته است. روايت اين منابع از رويدادهاي دوره تشكيل حكومت صفوي چشم انداز جديدي بر اين مقطع از تاريخ دارد، بنظر مي رسد روايت ونيزيان هر چند آميخته به تصورات مطلوب آنان است اما نگرش نويني به ماهيت اعتقادي اسماعيل و چند و چون رابطه با عثماني و نحوه نگرش به ونيز است.

In addition to the establishment of a centralized government, Ismail I (907-930 AH), by recognizing Shiite religion, made fundamental changes in Iranian government and society, and in particular in the field of foreign relations. He continued the serious transformation that had taken place since the time of Aq Qoyunlu as the successor to the off springs of Uzun Hassan and Venetian ally. Therefore, the process of his empowerment was followed with great care by the Venetian ambassadors and agents. Venetian agents settled in the Ottoman Empire and other states, reported any received news from Ismail to the government of Venice. Official reports from Venice officials to the Senate to ambassadors and businessmen and traders are among the documents that have so far been ignored by Iranian scholars. The aim of the present study was to investigate the ways Ismail came into power from the viewpoint of Venetian and their reactions to his activities especially in relation to the Ottoman based on Italian sources which has not so far been investigated in Safavid studies. The narrative of these sources from the events of the Safavid era has a new perspective on this point in the history. Although the Venetian narrative seems to be in line with their expectations, it presents the new approach to Ismail's beliefs and the process of his relationship with the Ottomans and his attitude towards Venetian.