معضلات اجتماعي عهد ناصري در رساله قانون قزويني با تأكيد برشاخص سرقت

Social Problems of Nasirid Era as Reflected in Qanun-i- Qazwini

از اواسط دوره ناصري و در پي مواجهه­ هاي فكري و سياسي بيشتر ايران با كشورهاي اروپايي، انديشه اصلاح و نوگرايي در ميان متفكران و نوانديشان اين دوره شتاب بيشتري گرفت. در اين دوران رساله­ ها و متون انتقادي فراواني در واكنش به اوضاع آشفته سياسي و اجتماعي ايران به نگارش درآمد. در نگارش اين رساله­ ها علاوه ‌بر روشنفكران اين دوره، برخي از مردم عادي و پيشه­وران و بازاريان نيز مشاركت داشته و دست به تأليفاتي زده­اند. نمونه بارز اين نوع رساله­ هاي انتقادي، قانون قزويني اثر محمد شفيع قزويني است. نگاه او به معضلات اجتماعي عهد ناصري و به­ويژه پديده سرقت از آن رو كه توسط يك فرد بازاري و پيشه­ور و نه يكي از روشنفكران نوشته شده شايسته مطالعه است. در نوشتار حاضر سعي بر آن است تا معضلات و مشكلات مهم اجتماعي عهد ناصري از نظر محمد شفيع قزويني بازنمايي گردد. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه قزويني بنيان‌هاي اقتصادي و امنيتي را از عوامل مهم تشديد معضلات اجتماعي قلمداد كرده است. در بخش نخست اين نوشتار تأثير اقتصاد بر تشديد معضلات اجتماعي و در بخش دوم تأثير عدم امنيت لازم بر تشديد پديده سرقت از ديدگاه قزويني بررسي مي‌شود. روش تحقيق در اين نوشتار توصيفي- تحليلي است و سعي خواهد شد تا با توجه به گفته‌هاي قزويني و تطبيق آنها با شرايط عصر ناصري تبييني از اوضاع اجتماعي و اقتصادي ارائه گردد.

The political and intellectual relationships between Iran and the European countries in the mid-Nasirid period, gave rise to some kind of reformism among the elites and the intellectuals. Accordingly, there were many critical writings about turbulent socio-political situation of Iran. They were written not only by the intellectuals but also by the lay people (including the artisans and businessmen). As the most interesting one is Qanun-i-Qazwini, a critical treatise by Muḥammad shafi’ Qazwini. What makes it most interesting is that the treatise was written not by an intellectual but by an artisan and businessman. This study attempted to reexamine the most important social problems of the Nasirid Time as represented by the Moḥammad Shafi. As Moḥammad Shafi pointed out, the social problems goes mainly back to the security and the economical structures. First chapter considers that how the economy would increase the social problems. The second chapter shows how the insecurity, as Qazwini said, may increase the rubbery. Using descriptive-analytical method, the author tried to explain the situation by comparing Qazwini’s studies with what happened in the Nasirid Time.