پويايي‌ مشخصه‌هاي بيوشيمي و ميكروبيولوژي خاك در مديريت‌هاي مختلف اراضي ناحيه هيركاني غربي

تغييركاربري اراضي يكي از دخالت هاي مهم بشر در اكوسيستم هاي طبيعي است كه بر روي فرآيندهاي اكوسيستم به ويژه خاك اثرگذار است. در پژوهش حاضر، اثر تغيير كاربري اراضي بر پويايي فعاليت هاي ميكروبي و آنزيمي خاك منطقه گردكوه صافك استان مازندران مورد مطالعه قرار گرفت. بدين منظور، نمونه‌برداري خاك به روش سيستماتيكتصادفي و از دو عمق 50 و 10 5 سانتي متري انجام شد. در مجموع 240 نمونه خاك از شش كاربري (جنگل طبيعي ممرز انجيلي، جنگل مخروبه ممرز انجيلي، جنگل كاري توسكا، جنگل كاري سكويا، آيش رها شده و اگروفارستري بارده) در چهار فصل بهار، تابستان، پاييز و زمستان جمع آوري شد. مطابق با نتايج، كاربري هاي توسكا و جنگل طبيعي بيشترين مقادير تنفس پايه (0.49 و 0.44 ميلي‌گرم دي اكسيد كربن برگرم در يك روز) و برانگيخته (1.40 و 1.40 ميلي‌گرم دي اكسيد كربن برگرم در يك روز) و در مقابل، جنگل‌كاري سكويا و كاربري آيش كمترين مقادير تنفس پايه (0.21 و 0.24 ميلي‌گرم دي اكسيد كربن برگرم در يك روز) و برانگيخته (1.02 و 1.07 ميلي‌گرم دي اكسيد كربن برگرم در يك روز) را به خود اختصاص دادند. كاربري هاي توسكا و جنگل طبيعي بيشترين مقادير زي توده ميكروبي نيتروژن (70.20 و 67.38 ميلي‌گرم بركيلوگرم)، نيترات (32.92 و 30.49 ميلي‌گرم بركيلوگرم) و آمونيوم (30.04 و 27.95 ميلي‌گرم بركيلوگرم) را به خود اختصاص داد. بالاترين ميزان فعاليت آنزيم هاي اوره‌آز، فسفاتاز، آريل سولفاتاز و اينورتاز به ترتيب در كاربري هاي توسكا و جنگل طبيعي (145.8، 144.8µg NH4+–N g−1 2 h−1،651.2، 629.6 µgPNP g−1 h−1، 142.4، 141.4µg PNP g−1 h−1 و 217، 214.8 µg Glucose g−1 3 h−1) و كمترين ميزان فعاليت به ترتيب در كاربري هاي آيش، مخروبه و سكويا (127.22، 128.86، 128.08µg NH4+–N g−1 2 h−1،273.2، 261.2، 272.8 µgPNP g−1 h−1، 107.2، 109.6، 108.8 µg PNP g−1 h−1 و 151.4، 155.4، 158.8 µg Glucose g−1 3 h−1) مشاهده شد. با توجه به تغييرپذيري مشخصه هاي ميكروبي و آنزيمي خاك در فصول مختلف سال و عمق هاي مورد بررسي، بيشترين مقادير اين مشخصه ها به فصول تابستان و بهار و لايه بالايي خاك اختصاص داشته است. با توجه به ارزيابي صورت گرفته در بين كاربري ها، بعد از جنگل طبيعي، در مناطق جنگلي تخريب يافته شمال كشور، استقرار گونه درختي توسكا مي تواند به عنوان گونه منتخب در كاربري هايي با شرايط مشابه جهت بهبود كيفيت و سلامت خاك مد نظر قرار گيرد.