نويافته هاي كاوش باستان‌شناسي نجات شهري در منطقه مولوي تهران در دوران پيش‌ازتاريخ (ترانشه I)

New Findings of prehistoric Evidence from a Rescue / Urban Archaeological Excavation in the Region of Molavi, City of Tehran

در پاييز سال 1393 ه. ش، هنگام عمليات لوله­ گذاري فاضلاب شهري در بافت تاريخي تهران، داده ­ها و مواد فرهنگي يافت شد. در پي بازديد باستان ­شناساني از پژوهشكده باستان شناسي يكي از نويسندگان مقاله حاضر به‌عنوان سرپرست پروژه يادشده در محلي كه آثار و مواد فرهنگي فراواني نظير قطعات سفالي، فلزي، و آجري يافت شد، منصوب شد و با پيگيري‌هاي انجام‌شده، كاوش باستان­ شناسي نجات بخشي با باز كردن شش ترانشه در اين محل آغاز گشت. از اين شش ترانشه، دو ترانشه I و VI به دليل نوع آثار به‌دست‌آمده از آن‌ها، اهميت بيشتري يافتند. اين آثار بر اساس نمونه‌هاي آزمايشي، قابل انتساب به هزاره پنجم پ.م يا حتي قبل از آن، يعني اواخر دوران نوسنگي هستند. درواقع تهران به دليل شرايط جغرافيايي، جزء مناطق مستعد براي شكل­ گيري استقرارهاي عصر مس‌سنگي به‌حساب مي‌آيد. نتايج به‌دست‌آمده از كاوش‌هاي نجات بخشي مولوي با نمونه تاريخ‌گذاري مطلق، اطلاعات فراواني از فرهنگ­ هاي پيش‌ازتاريخي به‌ويژه دوران مس‌سنگي شهر تهران را در اختيار پژوهشگران فلات مركزي قرار داد. مدارك موجود از ترانشه I شامل سفال‌هاي نوع چشمه‌علي، تكه‌هاي استخوان حيواني به همراه ابزارهاي سنگي از نوع تيغه، ريز تيغه و سنگ مادر فشنگي كه در نوع خود در دشت تهران بي‌نظير است و نيز سازه حرارت ديده«به‌احتمال‌زياد اجاق» و تدفين انساني هفت‌هزارساله است كه شواهدي از سكونت‌گاه‌هاي اوايل دوران مس‌سنگي را به‌صورت پراكنده در منطقه مولوي تهران را نشان مي­دهد. نتايج نمونه‌هاي آزمايش‌شده از اين ترانشه، مهر تأييدي بر وجود محوطه‌اي چند دوره‌اي از اواخر هزاره ششم تا هزاره اول ق. م در منطقه مولوي است كه در مقاله حاضر، نتايج ترانشه I موردبحث و استدلال قرارگرفته است.

In autumn 2014, sewer construction works in one of the busiest parts of Tehran yielded Islamic pottery sherds from the Safavid to Qajar periods. Following a visit by archaeologists from the Iranian Centre for Archaeological Research, one of the authors (MEEJ) was appointed as the director of salvage excavations at archaeologically sensitive locations along the sewer line that had provided evidence such as potsherds, glass fragments, metal pieces and bricks. We opened six small trenches along the line of sewer construction, of which, Trenches I and VI proved to be more important the others due to the finds they yielded. These find, based on comparable specimens, can be dated to the fifth millennium BC or even earlier, Late Neolithic. In fact, Tehran for its favorable environmental conditions is one of the best areas to host Chalcolithic sites. The results of Moulavi excavations provided significant information about the prehistoric cultures of the Iranian Central Plateau, especially Chalcolithic cultures. The archaeological finds of the Trench I include potsherds of Cheshmeh Ali culture, animal bones, lithics such as blades, bladelets and bullet-shaped core, a possible hearth and a human burial; all these finds indicate sporadic settlement of the early Chalcolithic period in the Tehran Plain. The results of analyzed specimens from this trench confirm the existence of an occupation from the sixth to the first millennium at this spot. In this paper we describe and discuss the results of Trench I.