مطالعه سازمان دفاعي سپاه در عهد ساساني (بر اساس مطالعه تطبيقي منابع تاريخي و شواهد باستان شناختي)

Study of the Civil Defense Organization in the Sassanid era (based on comparative study of historical sources and archaeological evidence)

اردشير يكم (240-224 م) بنيانگذار سلسله ساساني، آداب و رسوم پارس باستان را زنده كرد. در ميان طبقات اجتماعي ساسانيان، جنگجويان، دومين طبقه اجتماعي را تشكيل مي دادند. وظيفه آنان محافظت از فرمانروايي و افراد زير سلطه شان بود. در ابتدا رهبري و هدايت سربازان بر عهده ايران سپاهبد بود، اما در دوره قباد و فرزندش خسرو اول، تشكيلات سپاه تغيير يافت و به چهار سپاهبد در چهار گوشه قلمرو ساساني سپرده شد. هدف از پژوهش حاضر اين است كه ارزيابي شود تا چه حد، داده هاي تاريخي با يافته هاي باستان شناختي در زمينه سپاه ساساني هم خواني دارد و سوال اصلي پژوهش اين است كه چه شواهدي باستان شناختي، از نظام ارتش ساساني در ايران فرهنگي يافت گرديده است؟ روشي كه در اين پژوهش اتخاذ گرديده روشي تاريخي- باستان شناختي و مبتني بر مطالعات كتابخانه اي و يافته هاي باستان شناختي است. نتايج پژوهش نشان داد كه در اين دوره سازهاي دفاعي ساخته شده به سه گروه دژ يا قلعه، ديوار دفاعي و خندق محدود مي شود و پادشاهان ساساني در مناطق حساس جغرافيايي جهت حفاظت از راه ها و جلوگيري از يورش اقوام بيگانه به خاك امپراتوري شروع به احداث سازه هاي دفاعي ازجمله ديوار دفاعي دربند، گرگان، تميشه، كلات، گوري و...، دژهايي چون سيراف، قصر ابونصر، نخلك، شيركوه و...كردند.

The 1st Ardeshir(224_240 m) as the progenitor of Sasani revived ancient Persian conventions. Among social classes of Sasanian the warriors formed the second class. They had to protect the empire and subordinates. At first,Iran army was responsible for the guidance and leadership of soldiers,but during the ruling of Ghobad and his son the first Khosro, the establishment of the army changed and it was delivered to four armies in four corners of Sasani sovereignty. The present research aims to evaluate the extent of consistency between historical data and archeological findings about Sasani army and the question here is that which archeological evidence have been found about Sasani army in Iran?The research method is historical _ archeological based on library studies and archeological evidence. The research results showed that in this period the constructed ddefenive structures are constrained to three groups: castles, defensive walls and trenches. Sasani kings started to construct defense structures such as defense walls of Darband,Gourgan,Temishe, Kalat, Goori…castles like Siraf,Abonasr, Nakhlak, Shirkooh… in sensitive geographical areas to protect paths and to prevent alien attacks to the empire