تأثير باكتري‌هاي مزورايزوبيوم، تيوباسيلوس وگوگرد بر عملكرد و اجزاي عملكرد نخود (Cicer arietinum L.) و برخي پارامترهاي خاك

مطالعه حاضر به منظور ارزيابي تأثير كاربرد باكتري‌هاي ريزوبيوم، تيوباسيلوس و گوگرد بر عملكرد و اجزاي عملكرد نخود رقم هاشم انجام شد. اين آزمايش در مزرعه‌اي واقع در 12كيلومتري شهرستان جغتاي در فروردين‌ماه سال زراعي 1393-1392 اجرا شد. فاكتورهاي آزمايش شامل باكتري‌هاي مزورايزوبيوم در سه سطح، عدم تلقيح (Meso0)، تلقيح با مزورايزوبيوم سويه سيسري استرين ام‌اس190(Meso1) و تلقيح با مزورايزوبيوم سيسري (Mesorhizobium ciceri) استرين ام‌اس9(Meso2) و تيوباسيلوس در دو سطح، تلقيح (T1) و عدم تلقيح (T0) و گل گوگرد (S) در سه سطح (صفر، 500، 1000كيلو گرم در هكتار) به صورت فاكتوريل بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. نتايج نشان داد كه سه عامل بالا تأثيري بر طول ساقه، وزن ريشه، تعداد غده در ريشه و نيتروژن خاك نداشت، اما مزورزوبيوم سويه سيسري استرين ام‌اس190 تأثير مثبتي روي طول ريشه (20درصد) و عملكرد نخود (18درصد) داشت. برهمكنش گوگرد و مزورايزوبيوم بر تعداد غلاف در بوته و عملكرد در هكتار و درصد پروتئين تأثير مثبتي داشت و در بين مزورايزوبيوم‌ها، مزورايزوبيوم سويه استرين ام‌اس190 نسبت به مزورزوبيوم سويه استرين ام‌اس9 تأثير بيشتري بر افزايش عملكرد داشت (73/1146كيلوگرم در هكتار). همچنين نتايج نشان داد كه استفاده از كودهاي زيستي (مزورايزوبيوم و تيوباسيلوس) موجب افزايش غلظت عناصر غذايي از جمله پتاس، فسفر و گوگرد در خاك شد. برهمكنش گوگرد و تيوباسيلوس و همچنين گوگرد و مزورايزوبيوم، به ترتيب فسفر قابل‌جذب خاك را به ميزان 55 و 53درصد افزايش داد. در بررسي اثر كودهاي زيستي بر خصوصيات شيمياي خاك مشخص شد كه برهمكنش هر سه عامل آزمايشي بر pH، EC و گوگرد خاك مثبت بود. استفاده از كودهاي زيستي (مزورايزوبيوم و تيوباسيلوس) باعث بهبود صفات زراعي نخود و خصوصيات شيمايي خاك شد.