بررسي روند تغييرات عوامل فلورسانس كلروفيل در طي تنش يخ‌زدگي در دو توده باقلا (Vicia faba L.)

فتوسيستمII در دستگاه فتوسنتزي، حساس‌ترين مؤلفه به تنش دمايي است. به‌منظور ارزيابي تحمل دو توده‌ باقلاي بروجرد و نيشابور به تنش يخ‌زدگي (دماي 0، 4، 8، 12، 16، 20، 24درجه سانتي‌گراد) آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با چهار تكرار در سال 1394 در پژوهشكده علوم گياهي دانشگاه فردوسي مشهد اجرا شد. عوامل فلورسانس كلروفيل قبل، 3، 6، 12، 24، 48 و 72ساعت پس از اعمال يخ‌زدگي اندازه‌گيري شد. درصد بقاي توده‌ها نيز سه هفته پس از اعمال تيمارهاي دمايي تعيين شد. بيشينه فلورسانس برگ سازگار شده به نور (F v/F m)، در توده بروجرد نسبت به توده نيشابور چهار درصد بيشتر بود. مؤلفه‌هاي فلورسانس كلروفيل با كاهش دما از صفرتا °C12 تغيير قابل‌ملاحظه‌اي نشان ندادند، ولي با كاهش دما از 12 به °C16 عوامل فلورسانس كلروفيل روند كاهشي پيدا كردند و در °C24 به حداقل مقدار خود رسيدند. كاهش عوامل فلورسانس كلروفيل ازجمله بيشينه‌ كارآيي پتانسيل فتوسيستم F v/F m تا 24 ساعت پس از اعمال يخ‌زدگي با شيب تندي ادامه پيدا كرد و پس‌ از آن با شيب ملايم افزايش يافت، اما F v/F m 72ساعت پس از اعمال يخ‌زدگي به مقدار قبل از تنش نرسيد. با افزايش شدت يخ‌زدگي درصد بقاي نمونه‌ها كاهش يافت، به‌طوري‌كه در دماي °C12 درصد بقا به 83درصد رسيد با كاهش دما از 12 به °C16 درصد بقا به‌شدت كاهش يافت، در اين دما در توده بروجرد هيچ گياهي باقي نماند و در توده نيشابور تنها پنج درصد از گياهان قادر به تحمل اين شدت از تنش يخ‌زدگي بودند. ضريب رگرسيوني بالايي بين F v/F m و درصد بقا در توده بروجرد (0.99=R2) و نيشابور (0.98=R2) مشاهده شد. به طور كلي اين مطالعه نشان داد كه باقلا قادر به تحمل سرما تا دماي °C12 است و با استفاده از شاخص‌هاي كلروفيل فلورسانس پس از تنش يخ‌زدگي مي‌توان ميزان خسارت را در اين گياه تخمين زد.