سبك شناسي دعاي ابوحمزه ثمالي در دو لايه نحوي و بلاغي

سبك‌شناسي لايه‌اي با رويكرد تحليل ادبي، متن را در پنج لايه آوايي، واژگاني، نحوي، بلاغي و ايدئولوژيك بررسي مي‌كند. اين نوشتار در پي آن است تا با روش توصيفي – تحليلي، دعاي ابوحمزه ثمالي را در دو لايه نحوي و بلاغي مورد بررسي قرار دهد و به اين پرسش پاسخ دهد كه مباحث علم نحو، بيان و بديع چگونه در اين دعا نمود پيدا كرده و سبك امام سجّاد (ع) در اين دو لايه داراي چه ويژگي هاي برجسته اي است؟ محورِ اصلي اين دعا، تحميد و تقديس خدا، اقرار به گناه و طلب عفو و بخشايش خداوند است. در لايه نحوي، جمله‌هاي اين دعا هم‌پايه است و بر پايه نحو معيار عربي شكل‌گرفته و اگر عدولي از آن صورت گرفته، در خدمت معنا بوده است؛ كثرت جملات انشايي با ظرافت‌هايي خاص متناسب با فضاي مناجات و دعا در آن ديده مي شود و اسلوب ندا در جاي‌جاي اين دعا به‌وفور پراكنده ‌است. تشبيهات معقول به محسوس، مجاز، استعاره، كنايه و آرايه‌هاي بديعي تضاد و مقابله از مهم‌ترين و پربسامدترين عناصر سبك‌ساز جهت برجسته سازي كلام در لايه بلاغي است كه امام براي آن‌كه مفاهيم عرفاني را به‌صورت محسوس و عيني براي خواننده به تصوير بكشد و صبغه اقناع و تأثيرگذاري كلام خويش را بيشتر نمايد از اين آرايه‌هاي بلاغي به‌مقتضاي سخن به نيكويي بهره برده است؛ به‌طوركلي نحو و صور بياني و بديعي به متن تفاعل و پويايي بخشيده و تصويرگرِ تفكّر و انديشه عارفانه امام (ع) است.