فلسفه اخلاق استاد جوادي آملي

استاد جوادي آملي ماهيت گزاره‌هاي اخلاقي را اعتباري مي‌داند. اعتبار يك فعل نفساني است كه انسان با توجه به واقعيت‌هاي موجود و غايات مطلوب، قبل از هر عملي عموماً و نيز قبل از عمل اخلاقي خصوصاً مرتكب مي‌شود. نظريۀ اعتبار نظريه‌اي است در باب فلسفۀ عمل به طور عام و فلسفۀ اخلاق به طور خاص. به تصريح ايشان ماهيت گزاره‌هاي اخلاقي انشائي است كه ابراز همان اعتبار است و گزاره‌هاي اخلاقي كه صورت خبري دارند نيز در واقع انشائي هستند. اعتبارات در حوزۀ اخلاق، اعتبارات دل‌بخواهي و گزاف نيستند، بلكه بر در نظر گرفتن واقعيات و اهداف مشترك انساني مبتني‌اند. اين نظريه را مي‌توان از نظريات ناشناخت‌گرايي اخلاقي برشمرد كه گزاره‌هاي اخلاقي را قابل صدق و كذب نمي‌دانند. بر خلاف بسياري از ناشناخت‌گرايان، ايشان مطلق‌گراي اخلاقي است و معتقد است گزاره‌هاي اخلاقي با وجود غيرشناختي بودن برهان‌پذيرند و همان‌گونه كه بديهياتي در حوزۀ نظر وجود دارد، بديهياتي نيز در حوزۀ عمل وجود دارد. اين امر باعث مي‌شود كه برهان و بداهت، مختص قضاياي خبري نباشند. غايت اخلاق تكامل فرد است كه به تبع، تكامل جامعه را به همراه خواهد داشت. بنابراين گرچه حسن فعلي فوايد خويش را دارد، تكامل به حسن فاعلي نيز نياز دارد. تبلور حسن فاعلي در ملكه شدن فضايل است. ملكه شدن فضايل، بصيرت‌هايي را در قوۀ تشخيص به دنبال دارد. به نظر مي‌رسد به لحاظ هنجاري مي‌توان استاد جوادي آملي را فضيلت‌گرا ناميد؛ اما اين فضيلت‌گرايي با عمل به وظيفه و در نظر گرفتن نتايج عمل در شرايطِ مخصوص منافاتي ندارد، بلكه شخص فضيلت‌مند در تشخيص افعال نيك و نتايج افعال نيك، بصيرتي افزون خواهد داشت. اخلاق در حوزۀ تدين معناي متفاوتي خواهد داشت؛ زيرا اعتبارها بر واقعيت‌ها مبتني‌اند، و وجود خدا و زندگي پس از مرگ، به عنوان واقعيت، اعتبارات خاص خود را براي اَعمال، طلب مي‌كنند. همچنين اعتقاد به خدا و زندگي پس از مرگ، انگيزۀ اخلاقي را تشديد مي‌كند و هدف زندگي اخلاقي را از زندگي دنيوي فراتر خواهد برد.