گل سرخ و بادۀ گلگون؛ بازخواني ابياتي از ديوان أبونؤاس بر پايۀ آيين كهن شادگلي

آن دسته از شاعران عصر عباسي كه خاستگاه پارسي دارند و از آبشخور فرهنگ و تمدن ايران باستان سيراب شده اند، در سروده‌هاي خود به فراخور حال، گاه آشكار و گاه در پرده، از آداب و آيين هاي ديرزيست اين مرزوبوم سخن گفته اند. همين اشارت هاي كم و بيش مي تواند راهگشاي پژوهشگران باشد براي آشنايي بهتر و بيشتر با آيين هايي كه گذر زمان آن ها را در فراموشخانه به زنجير كشيده است. أبونؤاس از آن دسته شاعراني است كه افزون بر دگرگون ساختن اغراض شعري كهن عربي بر پايۀ آموزه هاي ايراني، در ديوان خود از آداب و آيين هاي كهني ياد مي كند كه در روزگار وي همچنان پابرجا بوده است. او در پنج بيت از ميگساري «علي الورد»، «فوق الورد» (بر گل سرخ) سخن مي گويد. اين جستار در پي آن است كه روشن كند مراد از باده گساري بر گل سرخ چيست. نگارنده بر آن است كه «علي الورد» اشاره اي است به «شادگلي»؛ آييني ايراني و درپيوسته با گل سرخ و شراب، همان كه در ادبيات كهن فارسي «گل افشاني» خوانده شده است. از آن جا كه در آثار كهن و معاصر فارسي نشاني از «شادگلي» يافت نشد، در اين نوشتار، نخست تلاش شده كه به ياري منابع كهن عربي، اين آيين شناسانده و سپس از رهگذر آن، ابيات مذكور بازخواني شود.