پايش چندزمانه رفتار پويايي ميدان ماسه اي غرب كوير دامغان (2016-1972)

عواملي نظير فقر پوشش گياهي و افزايش خشكسالي‌هاي ناشي‌از گرمايش جهاني، منجربه پويايي ريگزارها با سرعت‌هاي مختلف درجهات متعدد شده‌است كه فعاليت‌هاي انساني، حمل‌ونقل، بهداشت و اقتصاد را تهديد مي‌كند. بنابراين پايش پويايي زماني مكاني ميدان‌هاي ماسه‌اي و شناسايي جهات توسعۀ آنها، اهميت ويژه‌اي در مديريت محيط مناطق خشك و حفظ منابع طبيعي دارد. لذا هدف از اين پژوهش پايش چندزمانۀ رفتار پويايي ريگ غربي كوير دامغان در قالب 3 بازۀ 15 ساله (2016-1972) ازطريق داده‌ها و روش‌هاي دورسنجي است. دراين راستا پايگاه دادۀ فضايي با اخذ تصاوير MSS )1972(، TM )1987(، +ETM (2002) و (OLI (2016) تكميل گرديد. سپس از روش‌هاي تركيبات رنگي، تبديلات IHS و طبقه‌بندي نظارتي حداكثر احتمال براي بارزسازي محدودۀ مكاني ريگ، و از روش تفاضل تصاوير و محاسبۀ سطح طبقات تغيير جهت بررسي نوع و روند تغييرات بهره‌گيري شد. نتايج نشان مي‌دهد كه محدوده ريگ در 1987 نسبت‌به 1972، 6.7225 كيلومتر‌مربع كاهش يافته‌است. در بازه دوم، روند معكوس شده و ريگ در 2002 نسبت‌به 1972 و 1987، به‌ترتيب 17.3659 و 24.0885 كيلومترمربع گسترده‌تر شده‌است. در بازه سوم پويايي ريگ كاهش يافته، و وسعت آن در 2016 نسبت‌به 1972، 1987 و 2002، به‌ترتيب 25.6178، 18.8952 و 42.9837 كيلومتر‌مربع كمتر شده‌است كه بيانگر بيلان منفي ماسه مي‌باشد. نتايج پايش تغييرات حاكي‌از وجود حداكثر مساحت تغييرات افزايشي، كاهشي و بدون‌تغيير با 38.2833، 43.9829 و 58.3506 كيلومتر‌مربع به‌ترتيب در بازه‌هاي 20021987، 19871972 و 20162002 است. اين تغييرات در حواشي ريگ به‌صورت ممتد و تقريباً يكنواخت گستردگي دارد، ولي بيشتر در قسمت‌هاي شرقي، شمال‌شرقي و جنوب‌غربي مشاهده مي‌شود كه نمايانگر عملكرد مثبت طرح‌هاي بيابان‌زدايي در‌قالب پروژه‌هاي تثبيت ماسه‌هاي روان از‌طريق كاشت گياه تاغ و خودسازماني اكوسيستم در نتيجه زادآوري طبيعي اين گونۀ‌گياهي است. در مجموع اگرچه كليّت ريگ با وسعت 45 كيلومتر‌مربع تقريباً ثابت است اما گستردگي تغييرات كاهشي و افزايشي به‌ترتيب با مساحت 75 و 49 كيلومتر‌مربع مخاطره‌آميز بوده و نيازمند عمليات تثبيت مي‌باشد.