تحليل جامعه‌شناختي نهضت جنگل با تأكيد بر ايدئولوژي آن

تاريخ معاصر ايران مشحون از نهضت‏ها و جنبش‏هاي اجتماعي خرد و كلان بوده است. اين نهضت‏ها به‏ندرت از ديدگاه نظريه‏هاي جنبش اجتماعي مورد تحليل قرار گرفته است. نهضت جنگل كه 9 سال پس از امضاي فرمان مشروطه در سال 1294 ش آغاز گرديد، از اولين حركت‏هاي ملت ايران در پاسخ به عدم تحقق آرمان‏هاي انقلاب مشروطه بود. در اين تحقيق با مروري بر نظريه‏هاي جنبش اجتماعي، نظريه زاهد برگزيده شد كه تناسب بيشتري با فضاي تاريخ معاصر ايران دارد. اين نظريه مهم‏ترين ركن در شناسايي جنبش را جهت جنبش مي‏داند كه در ايدئولوژي آن متبلور است. اين پژوهش در چارچوب روش‏شناسي رئاليستي با استفاده از استراتژي تحقيق پس‏كاوي و روش تاريخي انجام شده است. تحليل شواهد تاريخي برمبناي اين نظريه نشان داد كه نهضت جنگل با ايدئولوژي بسيار نزديك با ايدئولوژي انقلاب مشروطه شروع شد اما در ميانۀ راه دچار پارادوكس در ايدئولوژي شد. در ادامه هر چند موفقيت‏هاي اوليه و زودگذري كسب كرد ولي خيلي زود به دليل همان پارادوكس از هم فرو پاشيد.