ابعاد معنايي مكان واژه «زير» براساس مدل چندمعنايي قاعده‌مند

اين مقاله از منظر مدل چندمعنايي قاعده‌مند به بررسي ابعاد معنايي واژه «زير» به عنوان يكي از واژه‌هاي مكاني پركاربرد در فارسي مي پردازد. داده‌ها شامل نمونه هاي وقوع «زير» در بافتهاي متنوع فارسي است و ابزار تحليلي مدل چندمعنايي قاعده‌مند ‌است. هدف اين است كه ضمن مطالعه تنوع و انعطاف معنايي اين مكان‌ واژه، نحوه عملكرد اين ابزار تحليلي در تعيين معناي اوليه و ساير معاني متمايز بررسي گردد. در واقع، تلاش مي شود تا جنبه‌هاي قوت و ضعف اين مدل شناختي، به‌ويژه جايگاه نظري آن به چندمعنايي حروف مكان بيشتر مورد توجه قرار گيرد. پس از تحليل نمونه‌هاي كاربرد مكان‌واژه «زير» ابتدا معناي مكاني اوليه آن تعيين شد و سپس چهار معناي متمايز ديگر مشخص گرديد كه شامل معناي كمتر، تحت تأثير/كنترل، درخفا و پنهاني، و معناي پوشيده شده هستند. نتايج تحليل معنايي «زير» حاكي از آن است كه مدل چندمعنايي قاعده‌مند از دو جنبه داراي وجه امتياز نسبت به آثار پيشين از جمله ليكاف (۱۹۸۷) است؛ يكي در تعيين معناي اوليه بخاطر ارائه ملاك‌هاي مدون زباني، و ديگري در محدودسازي تعدد معاني به سبب برقراري نوعي اعتدالگرايي در چندمعنايي. بررسي ابعاد معنايي «زير» نشانگر برخي چالشها نيز هست كه تحليل حاضر تحت اين مدل با آن روبروست. اهم اين چالشها يكي ابهامات شناختيِ معاني متمايز بدست آمده و ديگري ماهيت وابسته به بافت آنها است كه با ملاك استقلال بافتي معنا ناهمسو است. به عبارتي، نتايج اين پژوهش بيان مي‌كند مدل چندمعنايي قاعده‌مند كه از نظر روش شناسانه حائز برخي مزيت‌ها است، از لحاظ نظري بويژه از جنبه هويت معنايي غيرمستقل و ساختيِ حروف مكان و نيز واقعيت روانشناختي معناهاي متمايز ارائه شده با ابهامات و مسائلي روبروست.