كاربرد الگوريتم رقابت استعماري در تعيين پارامترهاي بهينه روش تجربي كاهش سطح براي پيش‌بيني روند رسوب‌گذاري در مخزن سدّ دز

رسوب‌گذاري در مخازن سدها به‌ويژه در نواحي مستعدّ حمل رسوب، باعث كاهش ظرفيت مفيد مخزن، اختلال در كنترل سيلاب و عملكرد سرريز سد، كاهش توان توليدي نيروگاه و تأثير بر كيفيّت آب مخزن مي‌گردد. روش كاهش سطح يكي از مرسوم‌ترين روش‌ها براي تخمين توزيع رسوب در مخازن است. پارامترهاي اين روش، بر پايه اطّلاعات تعداد محدودي از سدهاي آمريكا تهيّه و تدوين شده است. استفاده از اين پارامترها، براي تخمين توزيع رسوب مخازن سدهاي ديگر نتايج درستي به دنبال نخواهد داشت؛ لذا هدف از اين پژوهش، استخراج پارامترهاي بهينه روش كاهش سطح با استفاده از الگوريتم رقابت استعماري براي پيش‌بيني دقيق توزيع رسوب و مقايسه آن با نتايج حاصل از هيدروگرافي مخزن است. ابتدا با تركيب اين الگوريتم با روش كاهش سطح در محيط متلب، مقادير بهينه سه پارامتر m، n و c در رابطه كلّي تيپ مخزن به دست آمد. در نهايت مدل بر اساس پارامترهاي بهينه روش كاهش سطح به روزرساني شد؛ سپس با وارد كردن اطّلاعات جديد هيدروگرافي مخزن در مدل بهينه، روند رسوب‌گذاري در سال‌هاي آتي (1410 و 1420) پيش‌بيني شد. نتايج بيانگر تطابق بيشتر اين روش با مقادير واقعي حجم مخزن در ترازهاي مختلف سد دز نسبت به روش‌هاي برلند و ميلر و لارا بود. بر اساس نتايج به دست آمده، در سال‌هاي مذكور به ترتيب حدود 26 و 36% از ظرفيت مفيد مخزن كم خواهد شد. با توجّه به نتايج رضايت‌بخش اين پژوهش در خصوص تركيب روش بهينه‌سازي با روش كاهش سطح، استفاده از اين مدل به عنوان روشي سودمند در ساير سدهاي مهم و استراتژيك كشور كه در آنها هيدروگرافي مخزن انجام شده است، پيشنهاد مي‌شود. در اين صورت، با شناخت نحوه توزيع و پيش‌بيني ميزان رسوبات، مي‌توان سياست‌هاي بهره‌برداري از مخزن و تصميم‌گيري در مورد مشكلات ناشي از رسوبات را با ضريب اطمينان بالاتري انجام داد.