شناسايي و تحليل عوامل كليدي مؤثر بر توسعۀ شهري با رويكرد آينده‌نگاري (مطالعۀ موردي: كلان‌شهر كرج)

امروزه نگاه متفاوت به آينده باعث شده كه انسان هوشمند به دنبال يافتن آينده نباشد، بلكه با بهره‌گيري از ابزارهاي گوناگون آينده مطلوب خود را بسازد. از سوي ديگر الگوي جديد اسكان بشر، مناطق كلان‌شهري، به‌واسطۀ ويژگي‌ها و پيچيدگي‌هاي چندوجهي، شرايطي ايجاد نموده كه عمدتاً معايب اين‌گونه از سكونت‌گاه‌ها بر محاسن آن پيشي مي‌گيرد. پژوهش حاضر با بهره‌گيري از تكنيك تحليل اثرات متقاطع كه يكي از روش‌هاي متداول و مورد پذيرش آينده‌نگاري است، با استفاده از نرم‌افزار ميك‌مك به تحليل مؤلفه‌هاي توسعۀ كلان‌شهر كرج پرداخته است. بدين منظور ابتدا 37 مؤلفه از ميان اسناد فرادست استخراج شده و با استفاده از روش دلفي مديران، ماتريس اثرات متقاطع مؤلفه‌ها تشكيل گرديده است. سپس با استفاده از ميانگين‌گيري 15 ماتريس به‌دست‌آمده، ماتريس نهايي تشكيل شده و از طريق نرم‌افزار ميك‌مك نسبت به تحليل آن اقدام شده است. بر اساس نتايج مدل، كلان‌شهر كرج سيستمي ناپايدار بوده و «ساماندهي محورهاي ويژه گردشگري با استفاده از كيفيت‌هاي محيطي و كريدورهاي ديد و منظر» و تا حدودي «توسعۀ مجموعه‌هاي كاركردي مختلط پيرامون ايستگاه‌هاي مترو و قطار شهري» به‌عنوان عوامل تنظيم‌كننده عمل مي‌نمايند. هيچكدام از مؤلفه‌هاي توسعۀ كرج از نگاه مديران، به‌عنوان عامل هدف قابل تعريف نمي‌باشد. اين مسئله نشانگر چندجانبه بودن مسئلۀ توسعۀ كلان‌شهر كرج از نگاه مديران است. «توسعۀ زيرساخت‌هاي الكترونيك شهري» و «ايمن‌سازي شهر در مقابل حوادث غيرمترقبه» در وضعيت بسيار نزديك به محور مخاطره (ريسك) قرار دارند. «توسعۀ صنعت گردشگري» و «توسعۀ دروني (ميان‌افزا) شهر» بيشترين ميزان تأثيرگذاري بر فرآيند توسعۀ كلان‌شهر كرج را خواهند داشت.