شمايل نگاري پوشش و آرايه‌هاي زن قاجار به روايت تابلوي «دختر با طوطي» اثر مهرعلي

بيان مسئله: درتاريخ هنرايران، نقاشي قاجار از جايگاه ويژه اي برخوردار است و پيكرنگاري به‌عنوان شاخه‌اي برجسته از نقاشي در دورۀ حكومت فتحعلي شاه قابل تأمل است. دراين دوره زنان، به‌عنوان يكي از سوژه‌هاي اصلي نقاشان، غالبا بدون حجاب‌، با آرايشي غليظ، و آراسته به زيورآلات بسيار تصوير شده‌اند. مهرعلي يكي از نقاشان شاخص اين دوره است كه، علاوه بر پيكرنگاري از شخص شاه، تعداد اندكي از زنان قاجاري را نيز به‌تصوير كشيده است. در تابلوي «دختر با طوطي» منسوب به مهرعلي نقاش دربار فتحعلي شاه، پوششي متفاوت از آنچه به‌عنوان پوشش رايج زنان قاجار است مشاهده مي‌شود.هدف: هدف اين تحقيق تحليل پوشش و آرايه‌هاي زن در تابلوي مهرعلي و ميزان هم‌سويي آن با پوشش و آرايه‌هاي متداول زنان قاجار از منظر شمايل‌نگاري است. بدين منظور سعي شده است تا، از طريق توصيف و تحليل مضمون‌هاي واقع در اين اثر، لايه‌هاي پنهان در آن آشكار شود. اين مقاله در پي يافتن دليل انتخاب پوشش و زيورآلات در نقاشي اين زن است.روش تحقيق: اين تحقيق به‌صورت كيفي (توصيفيتحليلي) و به روش تحليل محتوايي صورت گرفته است. چارچوب نظري تحقيق براساس رويكرد شمايل‌نگاري مكتب اروين پانوفسكي1 و منابع تحقيق به‌شيوۀ اسنادي و كتابخانه‌اي گردآوري شده ‌است. نتيجه‌گيري: يافته‌هاي پژوهش مخاطب را با نوع متفاوتي از پوشش زنانه آشنا مي‌كند كه كمتر شباهتي با البسۀ رايج زنان قاجاري دارد و در اسناد و كتب تاريخي نيز اشاره‌اي به آن نشده است. نوع پوشش تصويرشده در تابلوي مهرعلي تحت تأثير لباس زنان هندي در عصر گوركانيان است و شيوۀ آرايش زن در تابلوي مورد نظر متأثر از ادبيات و بازنمايي تشبيهات آن در نقاشي است.